كوردی عربي بادینی
Kurdî English

هه‌واڵ وتــار ڕاپۆرت چاوپێكه‌وتن ئابووری مه‌ڵتیمیدیا لایف ستایل كولتوور و هونه‌ر
×
هاوار هه‌ڵه‌بجه‌یی 11/08/2022

عێراقی نوێ لەژێر سێبەری عەباكەی موقتەدا سەدردا

كۆمەڵگاكان، ناتوانن لە مێژووی خۆیان جیا ببنەوە، بە چاوخشاندنەوە بە مێژووی دوور و نزیكی عێراقی كۆن و نوێدا، بۆت روون دەبێتەوە كە ئەم وتەیە سەدلەسەد بۆ عێراق گونجاوە، هاوكات رەوتی رووداوە سیاسییەكانی ئەم دواییەی عێراق پێمان دەڵێت: لە باشوور و ناوەڕاستدا، موقتەدا سەدر گرنگترین كاراكتەری سایسی - ئایینی مەزهەبیی نێوخۆی عێراقە.

هەرچەندە خوێندنەوەكان بۆ ئەم پیاوە چ لەسەر ئاستی ناوخۆ و دەرەوە، بەو شێوەیەیە كە بە كەسێك دەناسرێت كە لەڕووی سیاسی و هەڵوێست و بڕیاری سیاسییەوە، كەسایەتییەكی جێگیر و چەسپاوی نییە، بەڵام لانی كەم ناوبراو لەپرسی بەشداری نەكردن لە حكوومەتێكدا كە نووری مالكیی تێدا بەشدار بێت، خاوەن بڕیاری نەگۆڕە و رژدە لەسەر هەڵوێستی خۆی.

بێ لەمەش لە بابەتگەلێكی دیكەی هەستیاری وەك، هەڵوەشاندنەوەی گرووپە چەكدارەكان (ئەوەی كە بە مقاومە ناسراون) و سەرلەنوێ رێكخستنەوەی حەشدی شەعبی و تەنانەت وەرنەگرتنەوەی پۆستی سەرۆكایەتیی وەزیران لەلایەن عەبادییەوە، هەر لەسەر قسەی خۆی ماوەتەوە.

لەلایەكی دیكەوە، لەو روانگەیەوە كە هەوادارەكانی موقتەدا سەدر زۆر دەمارگیرن، بە ئاسانی لە چوارچێوە و بنەما فەرمییە كۆمەڵایەتییەكاندا ناگونجێن، لای ئەوان فەرمان فەرمانی موقتەدایە و دەبێ وەك خۆی جێبەجێ بكرێت. ئامادەبوونی ملیۆنیی هەوادارەكانی لەسەر شەقام، نوێژی ملیۆنی، داگیركردنی پەرلەمان، ئەمانە گشت پێوەرن بۆ پیشاندانی هێزی ئەم رەوتە، تەنانەت شێوازی خوێندنی وتاری نوێژەكەیان، كە لەسەر شێوازی وتاری مەرجعیەتی نەجەف و كەربەلایە و خودی موقتەدا دەینووسێت و لەلایەن نوێنەریەوە دەخوێندرێتەوە، دەكرێت كۆی ئەمانەش وەك ئاماژەیەك بخوێندرێتەوە كە لە ئاییندەدا موقتەدا سەدر دەست بەسەر مەرجەعیەتی عێراقی ئاییندەدا بگرێت.

چوارچێوەی هەماهەنگی، ئەوكات بەهەڵەدا چوون كە بەكاندیدكردنی (محەمەد شیاع سودانی) وایانزانی دەتوانن دانیشتنی پەرلەمان رێك بخەن و كاندیدەكەیان ببێتە سەرۆك وەزیران، تەنانەت بڕیاری ئەوەیان دابوو كە سودانی دەستكراوە بێت لە دیاریكردنی وەزیرەكانی و تەنیا لە حاڵەتی زۆر پێویست و هەستیار بگەڕێتەوە بۆ لای ئەمان و راوێژیان پێ بكات، ئەم هەنگاوە بۆ لایەنە عەلاەبیە شیعەكان نوێ بوو، بەڵام دەربڕی گرنگیی ئەو دۆسیەیە.

دیسانەوە موقتەدا سەدر بە كەڵك وەرگرتن لە كارتی جەماوەر، رێگریی كرد لەو پلانەی چوارچێوەی هەماهەنگی و نەیهێشت دانیشتنی پەرلەمان بكرێت. هاوكات بە خستنەڕووی چەند مەرجێكی دیكە لەلایەن سەدرەوە، وەك هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان، هەمواری دەستوور، هەڵبژاردنی پێشوەختە و ... ، تێبینی ئەوە دەكرێت كە چەندە چوارچێوەی هەماهەنگی پێداگرتر بن لەسەر پێكهێنانی كابینەی نوێ، موقتەدا سەدر رادیكاڵتر دەبێت و ئاستی داواكارییەكانی بەرزتر دەكاتەوە.

رۆژەڤێكی دیكە بریتییە لە ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەختە كە هەریەك لە لایەنەكانی هاوپەیمانیی هێزە نیشتیمانییەكان، رەوتی حكمە بە سەرۆكایەتیی عەمار حەكیم و هاوپەیمانیی نەسڕی حەیدەر عەبادی، ماوەیەك لەمەوبەر رایانگەیاند كە ئەم قۆناغە بە قۆناغی راگوزەر (انتقالی) دابنرێت تا كار بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەختە بكرێت.

لەلایەكی دیكەشەوە، قەیس خەزعەلی-ش باسی هەڵبژاردنی پێشوەختەی كردووە كە هاوكات لەگەڵیدا هەڵبژرادنی ئەنجوومەنی شارەوانییەكانیش بەڕێوە بچێت و یاسای هەڵبژاردن هەموار بكرێتەوە، دەنگدانی ئەلیكترۆنی نەمێنێت و كۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەكانیش رێك بخرێتەوە، لەلایەكی دیكەوە مەشعان جبوورییش ریگەیاندووە كە هەر دەبێ هەڵبژاردنی پێشوەختە ئەنجام بدرێت، بەڵام بە رەچاوكردنی هەلومەرجی مەیدانیی عێراق، گشت ئەم فاكتەرانە وا دەكەن كە بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی پێشوەختە لە عێراق ئەستەم بێت.

بە كاڵبوونەوەی تەمومژی سیاسیی عێراق، پێدەچێت هەندێك لایەن لە گرنگترین نەیارەكانی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی پێشوەختە بن، وەك ئەگەرێكیش هاوپەیمانیی فەتح لەوانەیە مەیلی بەلای بەڕێوەچوونی هەڵبژاردندا بێت، بەڵام لەم ساتەدا راینەگەیاندووە، دواجار هەروەك مەشعان جبووری رایگەیاندووە: هەڵبژاردنی پێشوەختە بكرێت یان نا، داهاتووی عێراق پەیوەستە بە هەڵوێست و رەفتاری سیاسیی موقتەدا سەدرەوە.

لە دەرەوەی گشت سیناریۆكان بۆ داهاتووی عێراق، وەك ئەگەرێكی فرە بەهێز، وتووێژ و دانوستاندن لەنێوان لایەنە عەرەبیە شیعییەكانی عێراق و تەواوی لایەنەكانی دیكەش بەڕێوە دەچێت، بەڵام موقتەدا كارتی فشاری خۆی (جەماوەر) هەر وەك كارتێكی بەهێز دەهێڵێتەوە. چونكە رووی راستەقینەی بیاڤی سیاسیی عێراق، بریتییە لە هەبوونی درز و كەلێنی زۆر گەورە و، نەبوونی فاكتەری كۆكەرەوەی لایەن و پێكهاتەكان، لە ئەگەری بەردەوامبوونی ئەم دۆخەشدا، بۆی هەیە سەرلەنوێ سەردەمی سەركوتكاری بێتەوە سەركار و مۆمی ئەم ئاستە دیموكراسیەش كە لە عێراقدا هەیە فووی لێ بكرێت و بكوژێنرێتەوە.

خاڵێكی دیكەی وەرچەرخان لە مەیدانی عەرەبی شیعەدا، بریتییە لەوەی كە چەند رۆژێكە دەنگۆی ئەوە بڵاو بووەتەوە كە موقتەدا سەدر هیچ گرنگی و بایەخێكی بە خواستی نووسینگەی ئایەتوڵا سیستانی مەرجەعی باڵا نەداوە بۆ كۆتاییهێنان بە داگیركردنی پەرلەمان، ئەم دەنگۆیە تەنانەت گەر راستیش نەبێت، پێدەچێت كە گومان هەبێت لە رۆڵبینینی مەرجەعییەت بۆ كۆتاییهێنان بەم چەقبەستووییە.

هەرچۆنێك بێت، ئاماژەكان بەو ئاراستەیە دەڕۆن كە كۆی كاراكتەرە نێوخۆیی و دەرەكییە كاریگەرەكانی سەر گۆڕانكارییەكانی مەیدانی سیاسیی عێراق، خواستی ئەوەیان نەبێت كە بارودۆخەكە لەوەی كە هەیە ئاڵۆزتر ببێت، لەم رووەوە ئەگەری ئەوەش لەئارادایە كە دانوستانی جدی لەنێوان لایەنە سیاسییەكان بێتەوە كایە، ئەنجامی ئەو دانوستانانە روون نییە كە چۆن دەبێت، بەڵام ئەوە روونە كە موقتەدا سەدر پتر لە ساڵانی رابردوو توانیی لە زەینی سیاسەتمەدارە نەیارەكانیدا ئەو ئاماژە بچەسپێنێت كە نەك ئەوەی كە هیچ حكوومەتێك بەبێ بوون یاخود پشتیوانیی رەوتەكەی سەدر ناتوانێت لە دەسەڵاتدا بمێنێتەوە، بەڵكوو هەر سیستەمێكیش لە عێراقی داهاتوودا گەر تا ئاستێكی باش خواستەكانی سەدرییەكان بەدی نەهێنێت، ناكەوێتە سەر پێ و لە پەلوپۆ دەخرێت.