كوردی عربي بادینی
Kurdî English

هه‌واڵ وتــار ڕاپۆرت چاوپێكه‌وتن ئابووری مه‌ڵتیمیدیا لایف ستایل كولتوور و هونه‌ر
×

زاگرۆس فەتاح: کابینەی نۆیەم 930 ملیار دیناری بۆ پرۆژەی ستراتیژی و خزمەتگوزاری خەرجکردووە

گەشەی ئابووری لە 2022 بە بەراورد بە  2021 بە ڕێژەی 6% زیادی كردووە 

لەم چاوپێكەوتنەی (باسنیوز)ـدا، زاگرۆس فەتاح، بریكاری وەزارەتی پلاندانانی حكوومەتی هەرێمی كوردستان، بە وردی باس لە كار و پڕۆژەكانی كابینەی نۆیەمی حكوومەتی هەرێمی کوردستان بە سەرۆكایەتیی مەسرور بارزانی دەكات و جەخت لە زیادبوونی گەشەی ئابووری لەم ماوەیە دەكاتەوە و تیشكیش دەخاتە سەر پلانی حكوومەت بۆ باشتركردنی رەوشی ژیان لە هەرێمی كوردستان و زیادكردنی خزمەتگوزارییەكان.

(باسنیوز) سێ ساڵ بەسەر تەمەنی كابینەی نۆیەمی حكوومەتی هەرێمی كوردستاندا تێپەڕیوە، تا چەند وەزارەتی پلاندانان پێی وایە كارەكان بەپێی ئەو پلانانەی دانراون، رۆشتوونەتە پێشەوە؟

زاگرۆس فەتاح: كابینەی نۆیەمی حكوومەتی هەرێمی كوردستان وەكوو ئەركێكی خۆی كە بەردەوامبوون بوو لەو كارانەی كابینەكانی پێشوو ئەنجامیان دابوو، لە هەمان كاتدا چاكسازیكردن لە كۆمەڵێك لە سێكتەرەكانی حكوومەت.  چاكسازی نەك هەر ئەمساڵ، لە هەموو ساڵەكان و لە ساڵانی داهاتووشدا پێویست دەبێت، بۆچی؟ چونكە هیچ شێوازێكی كاركردن نییە باشترین بێت، بەڵكوو گۆڕانكارییەكان  وامان لێدەكەن کە بەردەوام لە ڕێگەی دەستنیشانکردنی کەموکوڕییەکانەوە بتوانین چاکسازی بکەین و زۆرترین خزمەت پێشکەش بە هاووڵاتیانی هەرێمی کوردستان بکەین. 

كابینەی نۆیەمی حكوومەتی هەرێمی كوردستان بەو نەفەسەوە دەستی بە کارەکانی کرد کە بتوانێت: یەكەم:  ئەرکی حکوومەت بەرامبەر بە هاووڵاتیان جێبەجێبکات، دووەمیش:  چاکسازی لە کایە جیاوازەکانی حکومڕانیدا بکات.

کابینەی نۆیەم بۆ مەبەستی کارکردن بە ئاراستەی هێنانەدیی ئامانجەکانی کارنامەیەکی دانا و لە مەراسیمی سوێندخواردنی ئەندامانی کابینەکەدا، کارنامەکە لە لایەن جەنابی سەرۆکی حکوومەتەوە لە پەرلەمانی کوردستان خوێندرایەوە.

لەسەر بنەمای ئەو کارنامەیە، توانیمان دەستپێكێكی باش بكەین و ژمارەیەک بەرنامە و پرۆژەی گرنگ کەوتنە واری جێبەجێکردن، بەڵام بەداخەوە هەر چەند مانگێک دوای دەستپێکی کابینەی نۆیەم، جیهان  بە گشتی و هەرێمی کوردستان بە تایبەتی، ڕووبەڕووی ئاڵنگاریی سەخت و جیاواز بووینەوە، سەرهەڵدانی پەتای کۆرۆنا لە سەرەتای ساڵی 2020ەوە و داتەپینی نرخی نەوت دوو لەو ئاستەنگە سەختانە بوون کە لە سەرەتاوە بەرۆکی گرتین، سەرەڕای ئەم دوو قەیرانە جدییە، بەغدا بەردەوام بوو لە نەناردنی بەشە بودجەی هەرێم و بە سیاسەتێکی شۆڤێنی و سلبییەوە مامەڵە لەگەڵ هەرێمی کوردستان کرا، خۆشبەختانە کابینەی نۆیەم لەسەر بنەمای چاکسازییەکانی و بە سیاسەتی دروستی خۆیەوە توانی بەسەر ئەم ئاستەنگانەدا زاڵ بێت و بەردەوام بێت لە دابینکردنی مووچەی فەرمانبەران و ئەنجامدانی پرۆژەی خزمەتگوزاریی گرنگ.

لە بابەتی كۆرۆنا دەتوانم بڵێم زۆر وڵات هەبوون كە كەوتنە چۆكدادان،  بەڵام ئێمە لەسەر ئەو سیاسەت و رێنماییانەی جەنابی سەرۆكی حكوومەت، توانیمان زۆر بە باشی بەرگە بگرین، لە حاڵەتێكدا كە توانایەكی زۆریشمان لەبەر دەستدا نەبوو.  زۆر وڵات هەبوون توانایەكی زۆریشیان هەبوو، وڵاتی پێشكەوتووش بوون، بەڵام كۆرۆنا چۆكی پێدادان، بەڵام ئەو سیاسەتەی جەنابی سەرۆكی حكوومەت و كابینەی نۆیەم پەیڕەوی كرد، وایكرد هەرێمی كوردستان كەمترین زەرەر لە كۆرۆنا بكات.

هەر لە سەرەتای ئەم کابینەیەوە خەرجییەكانی حكوومەتمان كەم كردەوە و ئەو خەرجییانەی پێویست نەبوون، كەممان كردەوە و داهاتەكانی خۆمانمان زیاد كرد، توانیمان بە بەردەوامی مووچە بدەین، بۆ نموونە لە ساڵی  2021ەوە مووچە بە بەردەوامی بە فەرمانبەران دەدرێت و هیچ كێشەیەكمان لەمبارەیەوە نییە.

(باسنیوز) لە ڕووی پرۆژەكانەوە، لەم ماوەیەدا چی كراوە؟

No description available.

زاگرۆس فەتاح:  پێش كابینەی نۆیەم، كۆمەڵێك پرۆژەی زۆرمان هەبوو كە پێشتر وەستابوون و خۆشبەختانە توانیمان دەست بە كاركردن لەو پرۆژانە بكەینەوە، چونكە هەروەك زۆرجار سەرۆكی حكوومەت باسی دەكات، هەر مووچەخۆران نین كە دانیشتوانی ئەم هەرێمی كوردستانەن، بەڵكوو خەڵكانێكی دیكەش هەن كە مووچەخۆر نین، ئەمانەش پێویست دەكات لە بارودۆخی كوردستان سوودمەند بن، بە تایبەتیش لە ڕێگەی گەیاندنی خزمەتگوزارییەكان و گەیاندنی پرۆژە كە ئەمە دەرفەتی كار دروست دەكات و خزمەت دەگەیەنێتە هاووڵاتیان .لەم ڕێگەیەوە تا ئێستا ئێمە لە كابینەی نۆیەمی حكوومەتی هەرێمی كوردستان، زیاتر لە 930 ملیار دینارمان لە پرۆژە گەورە و ستراتیژییەكان و مامناوەند و بچووكەكانی ناوچە جیاجیاكانی هەرێمی كوردستاندا خەرج كردووە.

نموونەی ئەو پرۆژە ستراتیژییانە، پرۆژەی رێگەی جووت سایدی هەولێر - دهۆك كە پرۆژەیەكی ستراتیژی بوو و بە دوو قۆناغ جێبەجێ كرا، یەكەمیان هەولێر - گۆپاڵ و دووەمیان گۆپاڵ - ڕووڤیا بوو كە هاتوچۆی لە نێوان هەولێر و دهۆك بە شێوەیەکی زۆر بەرچاو كەمتر كردۆتەوە.

سێ پرۆژەی سایلۆ هەبوون كە دوانیان تەواو بوون و یەكێكیشیان ئەمساڵ تەواو دەبێت، ئەوانیش سایلۆکانی کەلار و قوشتەپە و بەردەڕەشن.

هەروەها ڕێگەی كەلار - دەربەندیخان دەستی پێكراوە و تائێستا (60-70) ملیار دیناری بۆ خەرج كراوە و هیوادارین ئەمساڵ بتوانین پارەیەكی دیكەشی بۆ تەرخان بكرێت.  پرۆژەی كەلار - كفری تەواو كراوە، ڕێگەی سلێمانی - هەولێر بە تایبەتی لە ڕێگەی دووكان - چوارقوڕنە، ئەم پرۆژەیە سێ قۆناغە، دوو قۆناغی پارەی باشی بۆ تەرخان كراوە، بەڵام بەداخەوە نەیانتوانیوە تەواوی بكەن، هەندێک جار هۆکاری تەواونەکردنی ئەم پرۆژانە دەگەڕێتەوە بۆ  توانای دارایی و تەکنیکی کۆمپانیاکانی جێبەجیکارەوە، چونکە هەندێک بەڵێندەرمان توانای زیاترە و هەندێكیان توانایان كەمترە.

لە 2019 تا ئێستا زیاتر لە 120 ملیار دینارمان لە بواری كارەبا خەرج كردووە، راستە كێشەی كارەبامان چارەسەر نەكردووە، بەڵام دەبێت ئەوەشمان لەبەرچاو بێت کە بە بەردەوامی و ساڵ بە ساڵ خواست لەسەر بەكارهێنانی كارەبا بەرز دەبێتەوە، بەهۆی زیادبوونی ژمارەی دانیشتوان و دروستكردنی خانوو و ئەو پرۆژانەی وەبەرهێنان، بەڵێ كارەبا نەبووە بە 24 كاتژمێر، بەڵام توانیومانە بە بەردەوامی پارە بۆ كارەبا خەرج بكرێت و خزمەتگوزاریی لە لایەن حكوومەتەوە بۆ كەرتی كارەبا دەگەیەنرێت و وەبەرهێنانیش لەم بوارەدا دەكرێ، هیوادارین بتوانین بە زووترین كات كێشەی كارەبابە تەواوەتی چارەسەر بكەین.

لە بواری كارەبا كێشەی زیادەڕۆییمان هەیە كە خەڵكانێكمان هەیە بە نابەرپرسانە كارەبا بە زیادەیی بەكار دەهێنن، ئەمەش وادەكات كە ئێمە نەتوانین 24 كاتژمێر كارەبا بدەین، بۆ ئەوەش لە ڕێگەی سیستەمی پێوەری زیرەكەوە كارێكمان كردووە، ئەوانەی زیادەڕۆیی دەكەن و كارەبا دەدزن، بتوانین دەستنیشانیان بكەین و بگیرێن و كارەباكە بگەڕێتەوە و باشتر دابەش بكرێتەوە بۆ خەڵكی كوردستان.

هەندێك لەو كێشانەی كە زۆر گەورەن، ئەگەر چارەسەریش نەكرابن بە تەواوی، تواندراوە ڕێگە لە خراپتربوونیان بگیرێت.

(باسنیوز) داتایەكمان هەیە ئاماژە بە گەشەی ئابووریی هەرێمی كوردستان بدات لە سەردەمی كابینەی نۆیەمی حكوومەتی هەرێمی كوردستان؟

No description available.

زاگرۆس فەتاح: دەستەی ئاماری هەرێمی كوردستان كۆمەڵێك داتای باشی لە بوارە جیاوازەكان هەیە، ماڵپەڕێكیشی هەیە كە داتاكانی تێدا بڵاو دەكاتەوە.

گەشەی ئابووری لە ساڵی 2020 یەكجار دابەزی، بەهۆی پەتای كۆرۆناوە، بەڵام لە 2021ـدا زۆر بە باشی زیادی كردەوە ، پێشبینیش دەكرێ جیاوازیی گەشەی ئابووریی هەرێمی كوردستان لە ساڵی 2022 بە بەراورد بە 2021 بە ڕێژەی 6% زیادی كردبێت.

خاڵێكی گرنگ لێرەدا هەیە، گەشەی ئابووریمان وابەستەیە بە نرخی نەوتەوە، لەگەڵ بەرزبوونەوەی نرخی نەوت، ڕێژەی گەشەی ئابووریش بەرز بۆتەوە، ئێمە دەمانەوێت داهاتی خۆمان هەمەچەشن بكەین، تاوەكوو بە تەواوی پشت بە نەوت نەبەستین، ئەگەر خۆمان بە عێراق بەراورد بكەین، دەبینین ئەوەندەی عێراق پشتی بە داهاتی نەوت بەستووە، ئێمە ئەوەندە پشتمان پێ نەبەستووە، بەڵێ ئێمە بەشی زۆری داهاتمان لە نەوتەوەیە، بەڵام توانیومانە لە ڕێگەی دیكەشەوە داهاتی نانەوتیمان زیاد بكەین و ئەو پارەیەی دەستمان دەكەوێت، بۆ خزمەتگوزاری بۆ هاووڵاتیانمان بەكاری بهێنینەوە. 

(باسنیوز) یەكێك لە سەرچاوەكانی داهات جگە لە نەوت، لە كەرتی كشتوكاڵەوەیە، ئاویش ڕەگەزێكی هەرە سەرەكیی كشتوكاڵە، حكوومەتی هەرێمی كوردستان چ پلانێكی لەبارەی ئاوەوە هەیە؟

No description available.

زاگرۆس فەتاح: بەنداوی زۆرمان لە هەرێمی كوردستان هەیە، زیاد لە 20 بەنداو هەن كە لە ژێر جێبەجێكردندان، ئەوەی توانیومانە پارەی بۆ خەرج بكەین، كۆمەڵێك بەنداوی بچووك و مامناوەند هەن كە ژمارەیان لە 12 بەنداوە، پارەیان بۆ خەرج كراوە، هیوادارین ئەمساڵ بتوانین هەندێكیان تەواو بكەین، ئەوانە هەندێكیان بچووك و مامناوەندن، هەندێكیشیان پۆندن. ئەوەی گرنگە سەرۆكی حكوومەت رەزامەندی لەسەر سێ بەنداوی گەورە داوە كە كاریان لەسەر بكرێت، یەكەمیان بەنداوی گۆمەسپانە، دووەمیان بەنداوی زەلانە لە ناوچەی سلێمانی و سێیەمیشیان بەنداوی تەقتەقە لە سنووری كۆیە، كاریان لەسەر دەكرێت تاوەكوو بتواندرێت تەواو بكرێن.

گلدانەوەی ئاو یەكێكە لە گرنگترین كارەكانی حكوومەت، ئەو پرۆژانە پارەیەكی یەكجار زۆریان دەوێت، خۆشبەختانە توانیومانە پارەیەكی باشیان بۆ تەرخان بكەین و هیوادارم بتوانین لە ساڵانی داهاتوودا بتوانین گلدانەوەی ئاو زیاتر بكەین، جا چ لە ڕێگەی پۆند و بەنداوی بچووك و مامناوەندەوە بێت، یان بەنداوی گەورە، بەڵام بەنداوی گەورە توانایەكی دارایی زۆر زیاتری دەوێت، دەتوانم بڵێم عێراقیش ئەو توانا داراییەی نییە، بۆیە بیرمان لەوە كردەوە بە شێوازی دیكە، بۆ نموونە لە ڕێی قەرزەوە بێت، یان ئەو پارانەی عێراق وەری دەگرێت، ئەو بەنداوانە بكەین، چونكە دروستكردنی بەنداو هەر سوودی بۆ هەرێمی كوردستان نییە، بەڵكوو بۆ عێراقیش سوودی هەیە، بۆیە ئێمە بەردەوام كە لەگەڵ لایەنی عێراقی دادەنیشین، باس لەوە دەكەین كە دروستكردنی ئەو بەنداوانە بۆ سوودی هەردوولامانە.

(باسنیوز) لەم ساڵانەدا زۆرجار بە ئامانجی سیاسی، تۆمەتی ئەوە دەدرێتە پاڵ حكوومەت كە گوایە لە پرۆژەكاندا جیاوازی لە نێوان ناوچەكانی هەرێمی كوردستاندا دەكات، وەڵامی ئێوە بۆ ئەم تۆمەتە چییە؟

No description available.

زاگرۆس فەتاح: بە هیچ شێوەیەك نادادپەروەری لە دابەشكردنی پرۆژەكان روونادات، لەوەتەی وەزارەتی پلاندانان هەیە، ئێمە لەسەر میكانیزمی دابەشكردنی پرۆژەكان بەسەر پارێزگاكان و ئیدارە سەربەخۆكان بەپێی رێژەی دانیشتوان كار دەكەین. پێداویستییەكانی هەرێمی كوردستان زۆر لەوە زیاترن كە حكوومەت بتوانێت هەموویان پڕ بكاتەوە، پێویستیمان بە (سەدان قوتابخانە، هەزاران كیلۆمەتر شەقام، دەیان بەنداو، نەخۆشخانە، پرۆژەی زۆری كارەبا و گەیاندنی ئاو و ئاوەڕۆ و چەندان پێداویستیی دیكە) هەیە، هەروەها پێداویستییەكان لە نێوان ناوچەكان جیاوازن، باشترین دادپەروەری لەم حاڵەتەدا ئەوەیە كە لەسەر بنەمای ژمارەی دانیشتوان كار بكەین و هەر واشمان كردووە، توانیومانە ئەو توانایانەی هەمانە، لە نێوان قەزا و ناحیەكاندا دابەشی بكەین.

لەبارەی پرۆژەكانیش كار لەسەر ئەوە نەكراوە كە گرنگی بە ناوچەیەك بدرێت و بە ناوچەیەكی دیكە نەدرێت، سەرۆكی حكوومەتیش لەو پرۆژانەی رایگەیاندووە، بینیومانە كە خۆی چۆتە ناوچە جیاجیاكان.

(باسنیوز) یەكێك لە بوارەكانی كاری وەزارەتی پلاندانان، كۆنتڕۆڵی جۆرییە، ماوەیەكە كەمتر ئەم بوارە قسەی لەسەر دەكرێ، هۆكارەكەی چییە؟

No description available.

زاگرۆس فەتاح: كوالێتی كۆنتڕۆڵ لە هەرێمی كوردستان لە هەندێك بواردا كاری ئێمەیە، چونكە هەندێكی پەیوەندی بە وەزارەتی كشتوكاڵ و هەندێكیشی پەیوەندی بە وەزارەتی تەندروستییەوە هەیە. لە كابینەكانی پێشوو بە دیاریكراوی لە 2017 گرێبەستێك لەگەڵ كۆمەڵێك كۆمپانیا كرا كە ئەوان بەرپرسیارێتیی كوالێتی كۆنتڕۆڵیان هەیە، ئێستا دووبارە پێداچوونەوە بەو گرێبەستانە كراوە، ئەمەش بەشێكن لە چاكسازییەكان، لە گرێبەستەكانی رابردوو رێژەیەكی كەمی ئەو پارەیەی كۆمپانیاكان وەریاندەگرت، بۆ حكوومەت بوو، ئێستا رێژەكەی زیادی كردووە، ئەمەش وادەكات دامەزراوەكانی حكوومەت ڕۆڵی چاودێر بەسەریانەوە ببینن، تاوەكوو بزانین بە باشی كارەكانی خۆیان دەكەن یان نا؟ ساڵی 2017  ئەو كرێیەی كۆمپانیاكانی بواری كۆنتڕۆڵی جۆری لە حكوومەتیان وەردەگرت، 10% بوو، ئێستا ئەمە بۆ 38% بەرز بۆتەوە.

(باسنیوز)لە بارەی رێژەی هەژاری لە هەرێمی كوردستان چ داتایەك لەبەر دەستی وەزارەتی پلاندانانە؟ ئایا پلان چییە بۆ زیادكردنی هەلی كار؟

No description available.

زاگرۆس فەتاح: رێژەی هەژاری لە هەرێمی كوردستان 8% كەمترە، ئەمەش بە بەراورد بە عێراق زۆر باشترە، لە عێراق زیاتر لە 18%یە. ئەوەی كاریگەری لەسەر ڕێژەی هەژاری كرد، زۆر بابەتی ئابووری هەن، ئێمە لە حكوومەت هەوڵی كەمكردنەوەی ئەو ڕێژەیە دەدەین، ئەویش لە ڕێگەی پێشكەشكردنی خزمەتگوزارییەكانەوە، بۆ نموونە هەلی كار بۆ گەنجان دروست دەكەین، حكوومەتیش هاوكاریی خەڵكانی زۆر زۆر پێویست دەكات، بۆ ئەمەش ئێمە لەگەڵ وەزارەتی كار هەوڵمانداوە ئەو كەسانەی زۆر زۆر هەژارن تۆمار بكرێن و بە شێوەیەك لە شێوەكان هاوكاری بكرێن. ئێستا رێنماییەكی تازە هەیە كە ئەگەر لە ئەنجوومەنی وەزیران پەسەند بكرێت، بەهۆیەوە خەڵكانی هەژار تۆمار دەكرێن تا دواتر بتواندرێت لەلایەن حكوومەتەوە هاوكاری بكرێن.

(باسنیوز) زۆر گوێمان لە پرۆژەی ستراتیژیی 2030 دەبێت، ئایا ئەمە كاری لەسەر دەكرێت یان تەنیا ڕوئیایەكە؟

زاگرۆس فەتاح: ئەمە ڕوئیایەكە ئێمە لە وەزارەتی پلاندانان دامانناوە تاوەكوو كاری لەسەر بكرێت، ئەویش لەسەر چەند كۆڵەكەیەكی سەرەكییە، لەوانە:

كۆڵەكەی یەكەم: خەڵك پێش هەموو شتێكە، چۆن بتوانین خزمەتی هاووڵاتیانی خۆمان بكەین؟ ئەویش لە ڕێگەی گەیاندنی خزمەتگوزارییەكانی (پەروەردە و تەندروستی) لەگەڵ باشتركردنی سیستەمەكانی هەردوو سێكتەرەكە لە هەرێمی كوردستان .

كاتێك كە باسی پەروەردە دەكەین، قۆناغەكانی سەرەتایی تا زانكۆ دەگرێتەوە، تا بتواندرێت بە بەردەوامی گەنجانمان رابهێنین بۆ ئەوەی هەم فێری زانست بن، هەم بتوانن لە بازاڕی كاردا خۆیان بدۆزنەوە. جگە لەوە، لەسەر بازاڕی كار ئیش دەكەین، هەستمان كردووە لە هەرێمی كوردستان دەستی كاری دەرەكیی زۆر هەیە، ئیشەكانیش ئیشی سادەن و زۆر تەكنیكی نین لەوانەی خۆمان نەتوانین بیكەین، ئێمە لە وەزارەتی پلاندانان بە سەرپەرشتی و سەرۆکایەتیی ڕاستەوخۆی بەڕێز وەزیری پلاندانان و لەگەڵ وەزارەتی كار، كارمان كردووە لەسەر ئەوەی بتوانین ڕێنماییەكی تایبەت دەربكەین بۆ كرێكاری بیانی، ئێستا لە قۆناغی کۆتایی دەرچوواندنی ئەم ڕێنماییەداین و بە تەواوبوون و جێبەجێبوونی ڕێنماییەکە دەتوانرێت دەرفەتی كاری زیاتر بۆ دەستی كاری خۆماڵی بڕەخسێت.  بێگومان لە ڕێنماییەکەدا هەوڵمان داوە بە تەواوەتی هاوسەنگ و گونجاو بێت لەگەڵ ستانداردە نیودەوڵەتییەکانی کار و کرێکاران، هەر لەم چوارچێوەیەدا و بە هەوڵی بەڕێز وەزیری پلاندانان، ڕێکخراوی کاری نێودەوڵەتی (ILO) پێداچوونەوەی بە ڕێنمایەکەدا کردووە بۆ دڵنیابوون لە هاوتەریبیی ناوەڕۆکی ڕێنماییەکە لەگەڵ بنەما و ستانداردە نێودەوڵەتییەکان.

بەڵێ ڕاستە لە هەرێمی کوردستان پێویستیمان بە كرێكاری بیانییە بەڵام نەك لە زۆر بواردا، مەبەستمانە بۆ ئەو بوارانەی کە گەنجانی خۆمان توانایان هەیە، رێنماییەكان لە هێنانی کرێکاری بیانیدا زەحمەتتر بكەین تا دەرفەتی زیاتر بۆ لاوان و گەنجانی خۆمان زیاتر بڕەخسێت، ئەو بوارانەشی كە لاو و گەنجی خۆمان توانایان تێیدا کەمترە، دەرفەت بدەین بە دەستی کاری دەرەکی و بتوانرێت ئەزموونەکانی دەرەوە بۆ هەرێمی کوردستان بگوازرێتەوە. 

(باسنیوز) كابینەی نۆیەمی حكوومەتی هەرێمی كوردستان بە سەرۆكایەتیی مەسرور بارزانی، تا چەند بایەخ بە وەزارەتی پلاندانان دەدات؟

زاگرۆس فەتاح: سەرۆكی حكوومەتی هەرێمی كوردستان بایەخی بە هەموو وەزارەتەكان داوە. دانانی پلان ئاسانە و ئێمە پلانی خۆمان داناوە، بەڵام كۆمەڵێك ئاستەنگ و ئاڵنگاری دێنە پێشەوە كە ناتوانیت پلانەكان بە باشی جێبەجێ بكەیت، هەندێك لەوانە وابەستەن بە كێشەی دارایی و ئابووری یان سیاسی و ئەمنی. كاتێك كە پلانی ئابووری دادەنێیت، دەبێ بگەڕێیتەوە بۆ سیستەمی ئیدارەدانی دارایی، بەڵام ئێمە لەبەر ئەوەی بانكی مەركەزی لە عێراقە،  ناتوانین ئەو سیستەمە دابنێین، چونكە نرخی دۆلار بەرامبەر بە دینار یان قەبارەی دراوی بیانی لە بازاڕ و دەسەڵاتە نەختینەییەكان، لە بەغداوە ئاراستە دەكرێن، بەڵام ئێمە سیاسەتی خەرجكردنی داهاتی خۆمان هەیە، لە ڕێگەی فرۆشتنی نەوتی خۆمان، لەگەڵ زیادكردنی داهاتە نانەوتییەكانمان.

ئێمە دەمانەوێ هەندێك سیستەم پەیڕەو بكەین، دەمانەوێ لە هەندێك بابەت گومرگ زیاد بكەین، لە هەندێكیشیان گومرگ كەم بكەینەوە تاوەكوو هاووڵاتیانی كەمدەرامەت زەرەر نەكەن، بەڵام دەبینین لەوەشدا دەستمان بەستراوە چونكە سیاسەتی گومرگی لە بەغداوە دادەنرێ.

بابەتی نەوت و داهاتەكانی، دەبینین دیسان كێشەمان بۆ دروست دەكەن، دوایینیان بڕیارەكەی دادگای فیدرالی و رەفتارەكانی وەزارەتی نەوتی عێراقە كە خۆیان بڕیار و رەفتاری نایاسایی و نادەستوورین، ئەو كێشانەی دروستی دەكەن ئاستەنگ بۆ بازاڕی نەوتی هەرێمی کوردستان دروست دەکات .

ئیدارەدانی ئەم دۆخەی لە هەرێمی كوردستان هەیە، بە هەوڵ و پێداگریی سەرۆكی حكوومەتی هەرێمی كوردستان و تەواوی ئەندامانی کابینەی حكوومەت، بە شێوەیەكی باش چۆتە پێشەوە، لە ساڵانی داهاتووشدا باشتر دەبێت.

حكوومەتی هەرێمی كوردستان بەردەوام دەبێت لەو خزمەتگوزارییانەی كە لەسەریەتی بە خەڵكی بگەیەنێت، خەڵكی ئێمە شایانی زۆر لەوە زیاترن كە تا ئێستا بۆیان كراوە.

No description available.

گرنگترین شت لای ئێمە وەك حكوومەت ئەوەیە كە پشتمان بەستووە بە داهاتی نەوتەوە، لە ساڵانی رابردوو 95% سەرجەمی داهاتی هەرێمی كوردستان لە نەوتەوە بوو، ئێستا ئەو ڕێژەیە بۆ كەمتر لە 80% دابەزیوە، ئەمەش لە دەرەنجامی سیاسەتی کابینەی نۆیەمە بە ئاراستەی پەرەپێدانی کەرتی تایبەت و فرەچەشنکردنی ئابووری، ئەمەش ساڵ بە ساڵ و مانگ بە مانگ كاری لەسەر دەكەین و بیر دەكەینەوە چۆن بتوانین داهاتی نانەوتی زیاد بكەین، تاوەكوو بە هەڵكشان و داكشانی نرخی نەوت تووشی ئەو شۆكانە نەبین كە لە ساڵانی رابردوو بەرمان كەوتووە. بەڵام ئەمە بە ساڵێك و دوان ناكرێت، كاتی زیاتر و زەمینەسازیی زیاتری دەوێت.

ئێمە لەم کابینەیەدا هەنگاوی گرنگمان ناوە بە ئاراستەی پەرەپێدانی کەرتی تایبەت و بەهێزکردنی ژێرخانی ئابووری هەرێمی کوردستان، لەم چوارچێوەیەدا هەنگاوی باشمان ناوە بۆ پەیڕەوکردن و جێبەجیکردنی پرۆژە بە شێوازی هاوبەشیکردنی کەرتی گشتی – کەرتی تایبەت، دەتوانم بڵێم لەم بوارەدا زەمینەسازی پێویستمان کردووە و ڕەشنووسی ڕێنماییەکەشمان ئامادە کردووە، لە ئایندەیەکی نزیکدا دەتوانین چەندین پرۆژەی گرنگ بە هاوبەشی لەگەڵ کەرتی تایبەت جێبەجێ بکەین، کە ئەمە لە لایەک وا دەکات خزمەتگوزارییەکان بە ئاستێکی باشتر بگەیەنرێت بە هاووڵاتیان و لە لایەکی تریشەوە جوڵەیەکی ئابووری گرنگ دەخاتە نێو کەرتی تایبەتی هەرێمی کوردستان و دەرفەتی زیاتری کارکردن لە کەرتی تایبەت دەڕەخسێت.

هاوتەریب لەگەڵ ئەمانەدا، لەم کابینەیەدا وەزارەتی پلاندانان بە سەرپەرشتی بەڕێز وەزیری پلاندانان و بەهەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی کار و نوێنەرانی وەزارەتە پەیوەندیدارەکان، کارمان کردووە لەسەر دوو یاسای گرنگ کە بریتین لە یاسای کار و یاسای خانەنشینی کەرتی تایبەت، هەرچی ناوەڕۆکی ڕەشنووسی یاسای کارە، بەشێوەیەک ئامادە کراوە کە بەتەواوی مافی کرێکاران پارێزراو دەبێت. بە جێبەجیبەجێکردنی یاسایەکە دەتوانرێت ژینگەیەکی لەبارتر بۆ کار و کرێکاران لە هەرێمی کوردستان بڕەخسێت، لە ڕەشنووسی یاسای خانەنشینی کەرتی تایبەتیش بە تەواوی مافی کرێکارانی کەرتی تایبەت لە ڕووی خانەنشینی و داهاتوویانەوە پارێزراو دەبێت و دەرچوواندنی ئەم یاسایە هاوسەنگییەکی باش دروست دەکات و دەبینە خاوەنی سیستمێکی باشی خانەنشینی لە کەرتی تایبەت کە ئەمەش وا دەکات گەنجان و لاوانمان زیاتر ڕوو لە کارکردن لە کەرتی تایبەت بکەن.

جاران هەرێمی كوردستان وابەستەبوو بە عێراقەوە، پشتمان بە عێراق بەستبوو، بەڵام عێراق لە 2014 كە بەشە بودجەی هەرێمی كوردستانی بڕی، ئێمە تووشی داڕمانێكی ئابووری و دارایی بووین، نەماندەتوانی مووچە بدەین، بەڵام ئێستا بەبێ عێراق دەتوانین مووچە بدەین. نەك بەبێ عێراق، بەڵكوو لە هەموو ڕووێكی سیاسی و ئابووری و سەربازیشەوە دژایەتیمان دەكەن، بەو حاڵەشەوە دەتوانین مووچەی فەرمانبەران و مووچەخۆرانمان بدەین، ئەمە لەسەر بنەمای ئەو بەرنامەیەیە كە سەرۆكی حكوومەت دایناوە و كاری لەسەر دەكەین، لە ساڵانی داهاتووشدا كار دەكەین بۆ ئەوەی وابەستەیی خۆمان بە نەوت كەم بكەینەوە و پشتیوانیی زیاتری خەڵكی هەژار بكەین و خەڵكی دەوڵەمەند و بەتوانا پابەند بكرێن بە پێدانی باجەكان، ئەمانەن كە ئێمە كاری لەسەر دەكەین تاوەكوو ئابوورییەكی بەهێزتر مسۆگەر بكەین و پشتگیری و پاڵپشتیی خەڵكی كەمدەرامەتیش بكەین، هەروەك دروستكردنی 20 هەزار یەكەی نیشتەجێبوون بۆ كرێنشین و خەڵكی هەژار، بەشێكن لەم پلانانە.

حكوومەتی هەرێمی كوردستان و خودی سەرۆكی حكوومەت درووشمێكی هەڵگرتووە، ئەویش خزمەتكردنی هاووڵاتیان و باشتركردنی دەرفەتی كاركردن و ژیان و خزمەتگوزارییەكانە، ئەمەش كارێكی دژوارە، چونكە لە ئاستی ناوخۆیی و دەرەكیش هەندێك كەس و لایەن دژی دەوەستنەوە.