كوردی عربي بادینی
Kurdî English

هه‌واڵ وتــار ڕاپۆرت چاوپێكه‌وتن ئابووری مه‌ڵتیمیدیا لایف ستایل كولتوور و هونه‌ر
×

جەی گارنەر: پێویستە كورد لە عێراق كار بۆ سەربەخۆیی بكات نەك شەڕی بۆ بكات

"من لە ساڵی ٢٠٠٣دا لەگەڵ ئەوە بووم عێراق ببێتە سێ هەرێمی فیدراڵی"

ئێوارەی ئەمڕۆ (چوارشەممە \ ٣٠ی ئادار)، زانكۆی كوردستان لە هەولێر، سیمینارێكی تایبەتی بۆ ژەنەراڵ جەی گارنەر، حاكمی پێشووی كاتیی ئەمریكا لە عێراقی ساڵی ٢٠٠٣، لە هۆڵی تایبەت بە زانكۆكە ساز دا و تیایدا ژمارەیەكی زۆر لە قوتابیان و مامۆستایانی زانكۆی كوردستان و بایەخەمەندان بە كاروباری سیاسی، ئامادە بوون.

لەو سیمینارەدا، حاكمی پێشووی ئەمریكا لە عێراق، رۆشنایی خستە سەر ئەزموونی ٣٠ ساڵی رابردووی حوكمڕانیی هەرێمی كوردستان و زیاتر لە جارێك پێداگریی لەوە كرد كە: ”گرنگە خەڵكی هەرێمی كوردستان و بەتایبەتییش توێژی لاوان كە لە ئایندەدا ئیدارەی كوردستان بەدەستەوە دەگرن، ئەو راستییەیان بزانن كە ئەمەی لە ماوەی ٣٠ ساڵدا لە هەرێمی كوردستان بەدەست هاتووە، لەڕووی ئازادی و دیموكراسی و ئابووری و ئاوەدانیەوە، دەستكەوتێكی ناوازە و نایابی گرنگە و لەسەر ئاستی جیهان هیچ گەلێكی دونیا كە لە دۆخی هاوشێوەی كورددا ژیابێت، لە ماوەی ٣٠ ساڵدا نەیتوانیوە بگاتە ئەم ئاستەی كوردی هەرێمی كوردستانی عێراقی پێ گەیشتووە، بۆیە دەبێ هەموان هەوڵ بدەن هەم بیپارێزن و هەم پێشی بخەن و گەشەی پێبدەن“.

جەی گارنەر، زیاتر لەبارەی گرنگیی دەستكەوتەكانی ئەزموونی هەرێمی كوردستان دوا و گوتی: ”سەركردەكانی كورد، بەتایبەتی مەسعود بارزانی و مام جەلال، رۆڵێكی گەورە و كارایان گێڕاوە لە وەدیهێنانی ئەم دەستكەوتانە، نەخاسمە سەرۆك مەسعود بارزانی كە من لە سەردەمێكدا دیومە و ناسومە كە لە چیا پێشمەرگە بوو، هەروەها باوكی مەسعود بارزانی (مستەفا بارزانی) و باپیریشی هەموو ئەمانە بە خەون و ئامانجێكی باڵاوە خەباتیان بۆ ئەوە كردووە كوردستان ئازاد و سەربەخۆ بێت و ژێردەستە نەبێت، ئێستاش كە ئەم هەرێمی كوردستانە ٣٠ ساڵ زیاترە بەردەوامە و پێشكەوتووە و گەشەی كردووە، زۆر جیاوازە لە ناوچەكانی تری عێراق لە هەموو روویێكەوە، تەنانەت ئێمە پێی دەڵێین عێراقەكەی تر، بۆیە پێویستە گەنجان و نەوەی تازە ئەوە بزانن كە نەوەكانی پێشوو زۆر ماندوو بوون و رەنجی زۆریان داوە تا هەرێمی كوردستان لە وێرانەیەكەوە بگەیەننە ئەمڕۆ، گرنگە گەنجانیش بە هەمان رۆحییەتەوە كار بۆ پاراستن و سەركەوتنی هەرێمی كوردستان بكەن“.

گوتیشی: ”یەكێكی تر لە فاكتەرەكانی بەردەوامیی هەرێمی كوردستان و پێشكەوتن و گەیشتنی بەم ئاستەی ئێستای ئەوەیە، هەڕیمی كوردستان گەلێكی ژیر و خۆڕاگر و پێشكەوتووخواز و پێداگر لەسەر سەركەوتنی هەیە و حەز بە پێكەوەژیانی ئاشتییانە و دیموكراسی و ژیانی مەدەنی دەكەن، ئەمەش بۆ ئەمریكا و بۆ هەموو دنیای پێشكەوتوو، خاڵێكی پۆزەتیڤ و گرنگە، بۆیە پێویستە سەركردەكانی هەرێمی كوردستانیش كار لەسەر ئەم سامانە مرۆییەی كوردستان بكەن و وەبەرهێنانی تێدا بكەن“.

حاكمی پێشووی كاتیی ئەمریكا لە عێراق، كە ژەنەراڵێكی ناودار و دێرینی ئەمریكییە و زۆر بەوردی ئاگاداری رەوشی عێراق و هەرێمی كوردستان و ناوچەكەیە، روونیشی كردەوە: ”ئێستاش هەرێمی كوردستان سەركردەی ژیر و لێهاتووی وەك نیچیرڤان بارزانی و مەسرور بارزانیی هەیە، ئێستا هەرێمی كوردستان، خاوەن و نەوت و غازە، بەتایبەتی بەهۆی رووداوەكانی ئەم دواییەی جیهانەوە، دەرفەتی زۆر گرنگی سەركەوتن و پێشكەوتن لەبەردەمیدایە و ئەم نەوت و غازە دەتوانێ پێگەی هەرێمی كوردستان بەهێزتر بكات، هەروەها سامانی تری سروشتیی هەیە، زەویی زۆر باش و فراوان و بەپیتی كشتوكاڵیی هەیە، هەموو ئەمانە دەرفەتن بۆ پێشكەوتن و بەهێزكردنی پێگەی هەرێمی كوردستان“.

ژەنەراڵ جەی گارنەر كە ئێستا تەمەنی ٨٤ ساڵە، پێوەند بە مەترسیدارترین ئەو كێشانەی هەرێمی كوردستان ئێستا هەیەتی، رایگەیاند: ”دەزانم لە رابردوودا شەڕی نێوخۆیی نێوان یەكێتی و پارتی هەبوو و شوێنەوار و كارگەرییەكانیشی تا ئێستا لەئارادان، بەڵام شەڕی ناوخۆ لە وڵاتەكەی منیش لە ئەمریكا، پێشتر رووی داوە، خۆزگە نە لە ئەمریكا و نە لە هەرێمی كوردستانیش شەڕی ناوخۆ نەبوایە، بەڵام ساڵی ١٩٩٧ ئەو شەڕە ناوخۆییەی كوردستان كۆتایی هات، سەرۆك مەسعود بارزانی و مام جەلال، زۆر بەباشی توانییان ئیدارەی چارەسەركردنی ئەو ناكۆكییە بدەن و كۆتاییان پێ هێنا، بەڵام بەداخەوە ئێستا یەكێك لە كێشە گەورەكان، ناكۆكیی سیاسیی نێوان هەولێر و سلێمانیە، پێویستە كورد یەكگرتوو بێت، كەسیش لێم دڵگران نەبێت كە دەڵێم بەداخەوە دەسەڵاتدارانی سلێمانی لە غیابی مام جەلالدا خەتابارن لەو نایەكگرتووییەی ئێستای هەرێمی كوردستان، پێویستە ئەو حاڵەتی نایەكگرتووییەی نێوان هەولێر و سلێمانی كۆتایی پێ بێت، بیهێننە بەرچاوتان ئەگەر ئێوەی كورد یەكگرتوو بوونایە ئێستا چەند پێشكەوتووتر دەبوون، تەنانەت ئێستا دەتانتوانی كۆنتڕۆڵی یەكلاكردنەوەی هەموو كێشەكانی بەغدا لای ئێوەی كورد بێت“

پێوەند بە خەونی سەربەخۆیی كوردستانیان و ئەنجامدانی ریفراندۆمی سەربەخۆیی كوردستانیش، حاكمی پێشووی كاتیی ئەمریكا لە عێراق، گوتی: ”كەس نەیگوتووە واز لەو خەونە بهێنن، كورد لە عێراق قوربانیی زۆری داوە و شایانی سەربەخۆییە، بەڵام پێویستە لەبری ئەوەی شەڕی خوێناویی بۆ بكەن، كاری باش بۆ سەربەخۆیی بكەن، كاری لەپێشینەش ئەوەیە سەرەتا یەكگرتوو بن و ببنە هێزێكی یەكگرتوو، ئنجا لەڕووی ئابووری و ئاوەدانكاری و دیموكراسی و كولتوورییەوە هەنگاوی زیاتر بنێن و خۆتان و هەرێمی كوردستان زیاتر پێش بخەن، دواتر هەوڵ بدەن لەسەر ئاستی جیهان دۆستی زیاتر بۆ خۆتان پەیدا بكەن، پاشان پەیوەندیی باش لەگەڵ بەغدا بنیات بنێن، ئەوكات دەبینن چەند نزیك دەبنەوە لە وەدیهێنانی ئامانجەكانتان.“

لە وەڵامی چەند پرسیارێكی ئامادەبوانیشدا، ژەنەراڵ جەی گارنەر باسی لە سێ هەڵەی گەورەی ئەمریكا كرد لە عێراق، گوتی: ”یەكەم هەڵە ئەوە بوو كە دەبوو تەنیا سەركردە باڵاكانی یەكەم و دووەمی بەعسمان لەكار بخستایە و دوورمان بخستنایەتەوە نەك ئەو هەموو خەڵكەی كە لە دەوڵەتی عێراقدا كاریان دەكرد، دووەم هەڵەی ئەمریكا ئەوە بووە كە نەدەبوو رێگەی بە هەڵوەشاندنەوەی سوپاس عێراق بدایە، چونكە ئەوە كێشەی گەورەی دروست كرد و ئەندامانی سوپای بە وڵاتدا پەرتەوازە كرد، سێیەم هەڵە ئەوە بوو كە ئەمریكا دەبوا سیستەمی فیدراڵیی لە عێراقدا باشتر جێگیر بكردایە، دەبوا باشتر شارەزای كۆمەڵگەی عەرەبیی عێراقی بێت لە هەموو روویێكەوە، لێتان ناشارمەوە من ساڵی ٢٠٠٣ لەگەڵ ئەوە بووم عێراق ببێتە سێ هەرێمی فیدراڵی و بەغداش حكوومەتی فیدراڵی لێ بوایە و سەرپەرشتیی هەرسێ هەرێمی بكردایە، بەڵام بەداخەوە ئەوە نەكرا بۆیە تا ئێستا كێشەكان بەردەوامن و دەسەڵاتی دەسكەلای ئێران لە عێراق حوكم دەكات.“

لەبارەی هەندێ هەڵەی تری ئەمریكا هەم لە عێراق و لە سووریا و لە ناوچەكە، حاكمی پێشووی كاتیی ئەمریكا لە عێراق، ئاشكرای كرد: ”ئەمریكا هەڵەی زۆر بوو، بۆ نموونە دوای ریفراندۆم، نەدەبوا رێگە بدات حەشدی شەعبی و ئێرانیەكان هێرش بكەن و دەست بەسەر كەركووك و ناوچەكانی تردا بگرن، ئەمریكا لەو كاتەدا پشتیوانیی كوردی نەكرد، ئەمە كە لە سەردەمی سەرۆك ترەمپ رووی دا، دەبێتە هۆی ئەوەی كە ئەمریكا دۆستە نزیكەكانی لەدەست بدات، هەروەها لە سووریاش بە هەمان شێوە دەبوو بەرگریی تەواو لە كورد و دۆستەكانی خۆی بكات، بەداخەوە لە كاتی پێویستدا نەیكرد و لەوێش ئەو رەفتارە بووە هۆی ئەوەی دۆستەكان لە ئەمریكا دوور بكەونەوە، بینیمان ئۆباما ویستی ئێران تووڕە نەبێت و رێككەوتننامەی ئەتۆمیی ئیمزا كرد، دواتر سەرۆك ترەمپ هات و رێككەوتنەكەی هەڵوەشاندەوە، ئێستاش سەرۆك بایدن ئیش لەسەر زیندووكردنەوەی رێككەوتنەكە دەكات، بەڵام لە هەموو حاڵێكدا پێویستە ئەمریكا باشتر و ئامادەتر بەرگری لە دۆستەكانی خۆی بكات لەم ناوچەیە.“