كوردی عربي بادینی
Kurdî English

هه‌واڵ وتــار ڕاپۆرت چاوپێكه‌وتن ئابووری مه‌ڵتیمیدیا لایف ستایل كولتوور و هونه‌ر
×
جەبار جەمال غەریب 11/01/2022

هەژار وای گوت: دڵم لەرزی! نەكا رەفیق چالاك ناوی منیش بڵێ

چێشتی مجێور وەك یادەوەری ناخوێندرێتەوە، ڕاستە بەو خەیاڵە نووسراوە، بەڵام وەك دەقێكی ئەدەبی دەخوێندرێتەوە كە جیهانبینی و فەزای تایبەت بە خۆی هەیە. ئەوە هەر ژیانی هەژار نییە، تەنیا ژیانی پیاوێك نییە كە لە ماڵەكەی خۆی دوور كەوتووەتەوە و لە ئاوارەییدا ژیاوە، نا بەهۆی چێشتی مجێورەوە دەكرێ نەخشەی كۆمەڵایەتیی ئەو كۆمەڵگەیە بكێشیەوە كە تێدا نووسراوە.

لە نووسینەكانی پێشتر هەوڵم دا ئەوەندەی دەكرێ جیهانەكەی ئەو بخەمەوە ڕوو، كەمێكیشم كرد. بابەتێكی گرنگ هەیە كە من زۆرم خۆم لێی دەپاراست، ئەویش بیروباوەڕی هەژارە، بۆ خۆشی زۆر هەوڵی داوە بە پەنایدا تێپەڕێت و لە درێژەی خوێندنەوەكەدا خوێنەر ئەوەی بۆ ڕوون بێتەوە.

بیروباوەڕی هەژار

هەژار چ لە ژیانی ڕۆژانەیدا، لە ڕۆژانی سەرەتای گەورەبوونیدا، چ لە بوونی لەناو جووڵانەوەكانی كوردی سەردەمەكەی خۆیدا، لە مهاباد و بوونی لەتەنیشت قازییەوە، چ لەناو چێشتی مجێورەكەیدا، بانگی بیروباوەڕ و ڕێبازی فكریی خۆی داوە، كە ئەویش كوردپەروەرییە. هەموو حزب و گرووپێكی لەسەر ئەو بنەمایە هەڵسەنگاندووە.

- یەكەم سەرچاوەی فێربوونی ئەو، مزگەوت و خانەقا و حوجرە بووە، بنەمای ڕۆشنبیرییەكەی لەوێ دامەزراندووە.
- سەردەمەكەی پڕ بووە لە كێشەی سیاسی و شەڕ و بەریەككەوتنی ئایدۆلۆژییەكان.
- هەم سەردەمی هۆشیاریی نەتەوەیی و هەم سەردەمی هۆشیاریی چینایەتی بووە كە هەردووكیان لە ڕێگای حزب و ئۆرگانە سیاسییە نهێنی و ئاشكراكانەوە گوزارشتیان لە خۆیان كردووە.

- كورد وەك نەتەوەیەكی (فەرامۆشكراو) هەم لەڕووی نەتەوەیی و هەم لە ڕووی چینایەتییەوە باوەشی بۆ هەردووك بیروباوەڕ و جووڵانەوە كردووەتەوە. یەكەم گرووپی نەتەوەیی كە هەوڵی ڕزگاركردنی كورد دەدات لە ڕووی نەتەوەییەوە، لە گەرمەی شەڕی دووەمی جیهان (مەبەستم ئەو سەردەمەیە كە هەژار تێیدا ژیاوە) لەو شارەدا دەبێت، كە هەژار تێیدا دەژی. مهاباد دەبێتە سەنتەری بیری نەتەوەی كورد و كوردپەروەران لە هەموو كوردستانەوە ڕووی تێدەكەن.

- لە هەمان كاتدا بەشی زۆری ئەو كوردپەروەرانە بە بیری چینایەتی و ئایدۆلۆژیایی ماركسییەت گۆش كراون. هەژاریش لە هەموویان نزیك بووە.
- لە ئاوارەییشدا لە فەزایەكدا ژیاوە، كە نزیكەی هەموویان یان شیوعی بوون، یان نەتەوەیی ماركسی بوون، لە ژیانی ڕۆژانەشدا بێ ئەوەی بیەوێ نهێنیی هەموویانی كەوتووەتە لای و پارێزگارییشی لێ كردوون.

{ڕەفیق چالاك ببووە یەكێك لە زەلامەكانی حزبی كۆمەنیست و بەرپرسی بەشی بەغدا بوو، ڕۆژێك هاتە دوكان و گوتی:
- مزگێنییەكم دەیە!
- خێرە؟
- تۆ دەزانی حزبی كۆمۆنیست دوو دەرەجەیە، ئەندام تا دوو ساڵ دەچێتە حزبی تەحەڕڕوڕی وەتەنی، لەژێر چاودێریدا دەبێ، ئەگەر لە ئەزموون دەرچوو، ئەودەم دەكرێتە كاندید بۆ حزبی كۆمۆنیست.
- بەڵێ بیستوومە.
- جا كاكی خۆم، تۆ كە پیاوێكی باشی و نەشەراتی ئێمەت بۆ دێ و دەیكڕی و ڕێگەی پۆلیس و گوزارشدان نازانی، سەرانی حزب بەگشتی تۆیان بە ئەندام قبووڵ كردووە و دوو ساڵە پێشەكەیان لەسەر هەڵگرتووی. دەستت بێنە تەبریكت بكەم!
- كاك ڕەفیق زۆر شانازی دەكەم، كە ئێوە بڕواتان بە من هەیە و بە پاكم دەزانن، بەڵام بڕیارم داوە پاش (ژێ كاف) نەچمە ناو هیچ حزبێكەوە، ئەگەر بەبێ بوونە ئەندامی ڕەسمی پێم ڕازی دەبن باشە، ڕازیش نەبن من هەر ئەو هەژارەم، كە ناسیوتانم. چێشتی مجێور، لاپەڕە، ١٣٢}.

- ڕەفیق چالاك وەك دەنگی كۆمۆنیستەكان بڕوای بە هەژار هەیە و وەك نیشتمانپەروەر و دڵسۆز متمانەی پێكردووە و وەك یەكێك لە خۆیان حیسابی بۆ كردووە. هەژاریش شانازی بەو متمانەیە دەكات.
- هەژاریش زۆر جار باسی ئەوە دەكات كە حزبی پارتیش ئەدەبیاتەكەی پڕە لە ماركس و لینین.
- ململانێی حزب و بەرژەوەندیی كەسی و گەمەی نیودەوڵەتی ئەو نێوانە تێكدەدات و هەژار وەك دیدی خۆی ماركسییەكان بە دژە كورد دەبینێ.

- لەو تێڕاوانینەشەوە لە زۆر شوێن، كە پێویست نییە، پەلاری لە كۆمۆنیستە هەرەگەورەكان داوە، لەوانە جەمال حەیدەری و خالید بەگداش و زۆربەری ئەو كۆمۆنیستانەی ناسیونی. دەشێ تاكە بیروباوەڕ و حزب لەو كتێبەی هەژاردا غەدری لێ كرابێ، كۆمۆنیستەكانن. دەشێ ئەوەش پەیوەندیی بە دوژمنایەتی و ڕقلێبوونەوە نەبێ، ئەوەندەی وەك دۆستێك ڕەخنەی لە كەسە هەرە نزیكەكانی گرتووە، بەو بڕوایەی كە ئەوان لە خەمی كێشەی كورددا نیین.
- نامەوێ هەموو ئەو بەشانە باس بكەم، كە هەژار تێیدا بێ ئەوەی پێویست بێ پەلاری لە كۆمۆنیستەكان گرتووە. وەك لە درێژەی بابەتەكەدا دەردەكەوێت، بەشێكی زۆری ئەو پەلارانەی لە دۆستە كۆمۆنیستەكانی داوە و لە زۆر شوێنیشدا وەك گاڵتە و تەشەری دۆستانە قسەكانی كردووە.

{.. پێنج مانگ بوو لە بیمارستان بووم، ڕادیۆی بەغدا بڵاوی كردەوە، كە ڕەفیق چالاكی كۆمۆنیست گیراوە و ئیقراری لەسەر هەموو ئەندامانی حزب كردووە و ئەوا هەر ڕۆژێ ناوی چەند كەسێكیان لەسەر ڕادیۆ بڵاو دەكەینەوە. دڵم لەرزی! نەكا ناوی منیش بڵێ و لە بیمارستانەوە بمبەنە زیندانی بەغدا. سەرباریش، ڕەفیق دەمناسێ، كە لە كۆمەڵەوە هاتووم. خوایە هاوار، هەموو ڕۆژێ گوێم بە ڕادیۆوە دەنا، ڕۆژنامەی بەغدام دەپشكنین، لە ناوی خۆم دەگەڕام. نەخێر ناو نەهات. چێشتی مجێور، لاپەڕە ١٤٢}.

ترسی هەژار لە ڕەفیق چالاك، ترسی هەژار نییە لە كۆمۆنیستەكان، نەخێر، ترسێكە، یان فۆبیایەكە ئەو كاتە بەشی زۆری شیوعییەكان لە ڕەفیق چالاكیان هەبوو. ئەو ئەندامانەی، كە زانیاریی حزبییان، یان ناوی نهێنی و چالاكییان لای ئەو بوو، ژمارەی ئەوانەش كەم نەبوو، بەڵكوو زۆر زۆر بوو، چونكە ڕەفیق چالاك یەكێك بوو لە ئەندامە هەر چالاك و وریا و زیرەكەكانی حزب، ئەوە جگە لەوەی، كە بە هەموو پلەكانی حزبایەتیدا هەڵكشابوو، تا ببووە بەرپرسی ڕێخكستنەكانی بەغدا. هەموو ئەوانە تووشی ئەو فۆبیای ترسە لە ڕەفیق چالاك ببوون، تا ڕادەی ئەوەی وەك هەژار لەرزیان بێتێ.

دەمەوێ بڵێم، هەژار لەو بەشەی خۆی ترساوە، كە كۆمۆنیستە، ئەو بەشەی كە هاوكاریی كردوون و بەیان و ئەدەبیاتیانی كڕیوە و بڵاویشی كردوونەوە.
- دەكرێ ژیانی هەژار لە سۆڤیەت، مانەوەی لەو وڵاتەدا بۆ ماوەی زیاتر لە یازدە مانگ و گەڕان و بەسەركردنەوەیەكی زۆر و كۆڕگێڕان و بەشداریكردن لە چالاكیی كوردان و ئەدیبانی ئەوێ، ئەو بابەتە زیاتر ڕوون بكاتەوە، ئەوەش بۆ بەشێكی دیكە جێ دەهێڵم، بێگومان كە هەژار ڕێگامان بدات.