كوردی عربي بادینی
Kurdî English

هه‌واڵ وتــار ڕاپۆرت چاوپێكه‌وتن ئابووری مه‌ڵتیمیدیا لایف ستایل كولتوور و هونه‌ر
×
جەبار جەمال غەریب 08/05/2021

وێنە چركەیەكی ڕاگیراو یان مێژوویەكی دڵڕەق

تۆماركردنی ئەمڕۆ بۆ بەیانی، تۆماركردنی ئەم چركەیە بۆ چركەی داهاتوو، خولیایەكی كۆنی ئینسانە، خولیایەك كە خەونێكی قورس و نەگوتراوی لەپشتەوەیە، ئەویش وەستاندنی زەمەن، ڕاگرتنی جەستە، یان بە واتایەكی ڕوونتر، گەیشتن بە نەمری.

وێنە و نەمری
لەپشت هەموو ئەكتێكی مرۆوە، چەندان مەبەستی دیار و شاراوە هەن، مۆمیاكردن، هەڵگرتنی جەستە، تۆماركردن و پێداهەڵگوتنی، هەتا وێنەگرتن هەوڵی مرۆیە بۆ هێشتنەوە و ڕاگرتنی تەمەن. خەونی مانەوە و نەمری كۆنە و دەتوانم بڵێم ئەزەلییشە. لە ڕووكەشدا مرۆ تەسلیمی ئەو خەونە بووە، یان تەسلیمی مردن بووە، تەنیا لە رووكەشدا.
- هەموومان دەمرین
- ئینسان گیای مردنە.

جگە لە هەموو هەوڵە پزیشكی و دەرمانییەكان، جگە لە ئەفسانە و گێڕانەوەكان، لە هەموو كایەكانی ڕۆژانەدا ئینسان هەوڵی ڕاگرتنی چركەی (ئێستا) دەدات، دەیەوێ تا ئەو شوێنەی دەسەڵاتی هەیە بمێنێتەوە، مرۆ غافڵە لەوەی، تەمەنی خۆی، داهاتووی، درێژبوونەوەی ئەو چركەیەیە.

كە نەمریی دەست نەكەوت، كە زانیی گیای مردنە و ڕزگاربوونی نییە، ئیدی دەستی گرت بە كاتەوە. دەیەوێت ئەو چركەیە بگرێت و بۆ ئەبەد بمێنێ.
- ئایا مرۆ توانیی ئەو چركەیە بگرێت؟
- ئایا خەیاڵی ڕاگرتنی كات لە وێنەدا بووە بە ڕاستی؟
- ئایا كات لەناو وێنەكاندا تێناپەڕێت؟

وەڵامەكان ئاسانن، بەڵێ لە وێنەدا چركە ڕادەگیرێت، بەڵێ ڕاستە خەیاڵەكە بووە بە حەقیقەت، وێنەكان لەگەڵ كات ناڕۆن و وەستاون. ڕووخسارەكان، كات و ڕۆژ و شەو، خۆر و مانگی ناو وێنە، كورسی و شاخ و ڕووبار پێكەوە دەوەستن و ناجووڵێن و پیر نابن، زەردەخەنەكان دەمێنن و گریانەكان وەستاون، هەتا هەست و خۆشەویستی و سۆزیش وەك خۆیان دەمێننەوە.

دووبارە نەمری و وێنە
- ئایا وێنەكان خەونی ئینسانیان بۆ نەمری هێنایە دی؟
وێنەكان هیچ پەیوەندییان بە نەمرییەوە نییە، ئەوە وەهمێكە ئینسان تووشی بووە، وەهمێك، كە خەونی ئینسانی بۆ نەمریی بچووك كردووەتەوە، دەشێ تا ئەمڕۆ گرنگترین هەوڵ بۆ زیندوو مانەوەی، یان نەمركردنی ئینسان، خەونەكەی یان ئەفسانەكەی گلگامێش بێت، كە بە چیرۆكی نەمری ناسراوە. لەو نێوانەدا، واتا لەنێوان ئەفسانەی گلگامێش و وێنەدا دەیان هەوڵ و تاقیكردنەوەی دیكە هەن، دەشێ وێنە سەركەوتووترینیان بێت. لەگەڵ ئەوەشدا نەمری لە وێنەدا بە بەراورد لەگەڵ نەمری لە ئەفسانەدا خەونێكی زۆر بچووكە.

دیوێكی دیكەی وێنە یان وێنە و مردن
دیوێكی دیكەی وێنە باوەڕی پتەوی ئینسانە بە مردن، باوەڕی ئینسانە بە رۆیشتنی خۆی لەگەڵ زەمەندا، بۆیە هەوڵ دەدا لەو خەسارەتە گەورەیەدا، خەسارەتی لەدەستچوونی تەمەن شتێك بۆ نەمری جێ بێڵێ، كە ڕووخساریەتی، ئەوەش كۆمیدیترین هەوڵە تا ئەمڕۆ ئینسان بۆ بەدیهێنانی خەونێكی ئاوا گەورەی بەخۆیەوە دیبێت.

كڕۆكی بابەتەكە
چركەكان لەناو وێنەكاندا دەوەستن، بەڵام لەدەرەوەی وێنەكان ڕۆیشتنی كات بەردەوامە، ئەو ڕووخسارەی ناو وێنەكان، ئەو ڕووخسارە نییە، كە لەگەڵ زەمەن بەردەوامە، هەر زوو وێنەكان دەكەونە بەردەم پێناسەكانەوە، سادەترینیان ”وێنە كۆنەكان“ە، تۆ لەو وێنەیە تازەتری، كە پێش دە ساڵ گرتووتە، ئەو كۆن بووە، ئەو لە چركەیەكی وەستاوی مردوودایە، ئەو هەناسە نادا، لەززەتی لە سروشتی تازە نەكردووە، جوانیی تازەی نەبینیوە.

ئەو، ئەو وێنە بێدەنگەی ناو كاغەزەكە نەیتوانیوە عاشق بێتەوە، منداڵێكی تازەی نەدیوە، تۆ لە چركەیەكی بەردەوامی زیندوودایت، تۆ لەززەتی زۆرترت كردووە، تۆ بەدەم عەشقەوە جارێكی دیكە فڕیوی، ئەزموونی سەردەمێكی تازە و كامڵبوونێكی تازەت كردووە، كەسی ناو وێنەكە هەرگیز ئەو لەززەتە ناكات. واتا وێنەكە ڕاگرتنی تەمەن نییە لە لەحزەیەكی تایبەتدا، بەجێمانە لە كات و شوێنێكی ڕابردوودا.

دوو دیوەكەی وێنە
یەكەم: ئەو وێنەی (ئێستا) دەیگری، ئەو ڕووخسارەتە، كە دەتەوێ بمێنێ، ئەو ڕووخسارەتە، كە هەزار گلەییت لێی هەیە، زەمەن زەبری خۆی لێ داوە، كە گەنجی بە منداڵیی خۆتی بەراورد دەكەی، كە كامڵی، گەنجەكانی سەر ڕووخسارت هەراسانت دەكەن و بە گەنجیی خۆتی بەراورد دەكەی، كە پیری باوەڕ بە وێنەی خۆت ناكەی، لە دیدی خۆتدا تۆ هەر كوڕەكەی جارانی، هەر كچە نەشمیلەكەی جارانی، باوەڕ بەو زەبرە قورسە ناكەی، کە زەمەن لە هەموو جەستەتی داوە، ڕوومەتت شۆڕ بووەتەوە، چاوت بچووك بچووك، بەرچاوت ڕەش. لە هەمووی هەزەلیتر، چەرمە شۆڕەی ژێر چەناگەتە. لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا، دەزانی زەمەن زەبری دیكەی هەیە، بۆیە بە ئەدەبەوە، بەڵام بە نیگەرانییەوە وێنەكە قبووڵ دەكەی.

دووەم دیوی وێنە: دوای ماوەیەك بیری وێنە كۆنەكانت دەكەی، بەدوای وێنەكانتدا دەگەڕێی، ئاوێنە دەتخاتە سەر كەڵكەڵەی ڕابردوو. وێنەكان دێنییەوە بەردەست. چۆن بە نیگەرانیی قبووڵت كردوون، بە نیگەرانییەكی زۆر زیاترەوە سەیریان دەكەی، ئەوە تۆی؟ ئەوە ئەو وێنەیەیە كە دڵت پێی خۆش نەبوو؟ ئەوەش لەبەر یەك هۆ، چونكە تۆ هەمیشە وێنەی پێشووت لەگەڵ ڕووخساری ئێستات بەراورد دەكەی، هەموو ئەو ناڕازییانەی لە وێنەكانتدا هەتبوون، ئێستا لە ڕووخسارتدا دوو ئەوەندەن.

وێنە و ئازار و شانازی
لە هەردوو باردا وێنەكان بەئازارن، وێنەكان بكوژن. ئەو ڕووخسارەی تۆ لە وێنەیەكی بیست ساڵ لەوەپێش هەتە، تەرمی ئەوكاتی تۆیە، ئەوەندەی لەدەستچووییەكیش خەمی لێ دەخۆی، كە چۆن وا گۆڕای، چی وای لێ كردی؟ ئەوەی لە وێنە دەمێنێتەوە شتێكە لە شانازی، شانازیی جەستە و جوانی و تەمەن، كە هیچ بەهایەكیان بۆ سەر داهاتوو نییە، بەهای ڕاستەقینەی وێنەكان لە نۆستالیژیادایە، نۆستالیژیایە ژیانی وێنەكانی پاراستووە، ئەوەش كاری منە لە وتاری داهاتوودا.