كوردی عربي بادینی
Kurdî English

هه‌واڵ وتــار ڕاپۆرت چاوپێكه‌وتن ئابووری مه‌ڵتیمیدیا لایف ستایل كولتوور و هونه‌ر
×

- نەتەوە بۆ ئەوەی بەردەوام بێت و نوێ بێتەوە، دەبێ بەردەوام خۆی نماییش بكات.
- نەتەوە بۆ ئەوەی بمێنێتەوە، دەبێ بەردەوام كاژێك فڕێ بدات و كاژێكی دیكە بگرێ.
دەركەوتنی نەتەوە مێژووییەكی دوورودرێژی هەیە، هەرچەندە ئەو دەركەوتنە لەگەڵ دەركەوتنی ئێستا زۆر لەیەكتر جیاوازن.

. نەتەوە لە سەرەتادا دەركەوتنێكی كۆمەڵایەتی، یان كولتووریی هەبووە، واتا خێڵ و بنەماڵەی گەورە، كە جوگرافیایەكی زۆریان داگیر كردووە، دوای گەشەكردنیان لەڕووی ژمارە و نەریتی ژیانیانەوە، وەك نەتەوە دەركەوتوون و بەشێكی زۆری سیفاتەكانی نەتەوەیان تێدا بووە، بێ گومان ئەوە بەوپەڕی سادەیی و لە ڕێڕەوی مێژوودا.

. نەتەوە لە ڕووی سیاسییەوە، بۆ ئەوەی نەتەوە باوەڕپێكراو بێت، دەبێ دەركەوتنێكی سیاسیی هەبێت. نەتەوەش تەنیا دەتوانێ لە شێوەی دەوڵەت لەڕووی سیاسییەوە دەركەوێ.
. دەركەوتنی نەتەوە بەبێ دەوڵەت، كارێكی زۆر قورسە و ئەستەمە.

.(nation) كە بە مانای نەتەوە دێت و (state) كە بە مانای دەوڵەت دێت، لە فەرهەنگی سیاسیدا ماناكەیان ئەوەندە لێك نزیك بووەتەوە، زۆر جار نەیەشن بە مانای دەوڵەتیش بەكار دێت، كە هەرچۆنێك بەدوای نەیشندا بگەڕێی، سایتەكانی بڵاوكردنەوەی زانیاری یەكسەر دەڵێن ١٩٣ نەیشن هەیە، كە مەبەستیان ١٩٣ دەوڵەتی باوەڕپێكراوی ناو نەتەوەیەكگرتووەكانە.

. نەگبەتیی كوردیش دروست لێرەوە دەست پێدەكات، كە ناوی نەتەوە و دەوڵەت بوونە یەك و دەوڵەت مافی یاسایی و ژیان و مانەوەی پێ بەخشرا و ئەو نەتەوانەی، كە چانسی بەدەوڵەتبوونیان لەدەست دا، كەوتنە بەر هەڕەشەی نەتەوە سەردەستەكان، كە هیچ بەهایەكیان بۆ بەدەوڵەتبوون نەبوو، لە بنەڕەتدا تا ئەمڕۆش لەو بنەمایانە نەگەیشتن، كە پێویستی بوون بە دەوڵەتە. بەشی زۆر ئەو نەتەوانەی هەلی بەدەوڵەتبوونیان دەست نەكەوت، لەناو بران و داگیر كران و توانەوە.

. گەورەترین هێرش و توانای سەربازی و ماددیی ناوخۆ و نێودەوڵەتی، كە بۆ توانەوەی نەتەوەیەك بەكار هاتبێ لە مێژوودا، سەرەوت و سامانی ماددی و مرۆیی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بوو، (كە دەوڵەمەندترین ناوچەیە لە هەموو جیهاندا) لە ماوەی زیاتر لە سەد ساڵ ئەو توانا گەورەیە بە پشتگیری و پشتیوانیی تەواوی دەوڵەتانی دنیا، دژی كورد بەكار هات، سیحرەكە لەوەدایە، هێشتا ئەو نەتەوەیە هەر ماوە.

. سەرەڕای ئەوەش، كورد باشترین نموونەی سەر زەوییە، دوای ئەوەی مافی بەدەوڵەتبوونیان بە فەرمی لێ ستاندووەتەوە، لە ماوەی سەد ساڵی ڕابردوودا گەورەترین هەوڵی داوە بۆ ئەوەی بیسەلمێنێ نەتەوەیە، سەرەڕای ئەوەی هەوڵەكانی كاریگەر بوون، زۆر جار زۆریش لەسەر كورد كەوتووە، بەڵام سەركەوتوو نەبوون، دواجار ناوی كورد لە هیچ لیستێكی جیهانیدا نییە.
- باشترین لیست، كە كوردی تێدا بێت، لەسەر ئاستی جیهان، ئەوەیە كە كورد بە گەورەترین نەتەوەی بێ دەوڵەت دێتە ئەژماردن، ئەوەش كاتێك دانی پێدانراوە، كە دنیا تراژیدیا گەورەكانی كوردی دیتوە.

جیاوازیی نەتەوەی بێدەوڵەت و
نەتەوەی بەدەوڵەت
- لە جیهاندا ١٩٣ (نەتەوە) هەن، كە لە نەتەوە یەكگرتووەكاندا ئەندامن و دانیان وەك دەوڵەت پێدا نراوە. واتا ئەو نەتەوانە هەن كە دەوڵەتیان هەیە. جگە لە دوو نەتەوەی دیكە، كە دەوڵەتن، بەڵام لەناو نەتەوەیەكگرتوەكان كارا نین، ئەوانیش فاتیكان و فەلەستینن.
- جیهان بە ناونانی ئەو ڕێكخراوە گەورە جیهانییە، بە ناوی نەتەوەیەكگرتووەكانەوە، لە چەندان جێگاوە كەوتووەتە هەڵەوە.

یەكەم: چەندان نەتەوە هەن و ئەندام نین لەوێدا. كەواتە ئەوان لەدەرەوەی ئەو سیستەمە جیهانییەدان.
دووەم: نەتەوە یەكگرتووەكان باوەڕ بە هیچ نەتەوەیەك ناكات لەدەرەوەی خۆی، نە دەیكاتە ئەندام و نە نوێنەری لێ قبووڵ دەكرێت و نە مافی وتوێژی هەیە، نە ئاڵای هەیە و ئەگەر هەشیبێت دانپێدانراو نییە.
سێیەم: هیچ نەتەوەیەك لەدەرەوەی ئەو (نەتەوە یەكگرتووانە) لە هیچ كێشەیەكی دنیادا مافی ئەوەی نییە ڕای خۆی بدات.

چوارەم: هەموو ئەوانە نەتەوەكانی دەرەوەی ئەو ڕێكخراوە دەخاتە بەردەم مەترسییەوە، دەیانكاتە كاڵایەك بۆ توانەوە و لەناوچوون، چونكە سیستەمی جیهان كە شەرعییەتی لەو (نەتەوە یەكگرتووانەوە) وەرگرتووە، هەرگیز خۆی بە خاوەنی نەتەوەكانی دەرەوەی خۆی نازانێ، كێشە و مەترسییەكانی بەردەمی ناگاتە ئەوان، ئەگەر بشگات، بە كێشەی خۆی نازانێت.

ئەوەی جێگای نیگەرانییە، ئەم نەتەوە یەكگرتووانە سەرچاوەی شەرعییەت و پێدانی پسوولەی ژیانە بە نەتەوەكان. هەر بۆ زانیاری، هەر نەتەوەیەك پسوولەی ئەوی لە باخەڵدا نەبێ، ناتوانێ بە هیچ پرسگەیەكی جیهاندا تێپەڕێ. هەر بۆیەش بوونە ئەندام لە نەتەوەیەكگرتووەكان، لە سەرەتای سەدەی ڕابردووەوە، تا ئەمڕۆ بە (پسوولەی ژیان) ناو دەبەم.

كورد و پسوولەی ژیان
كورد ئەوە سەد ساڵی تەواوە بەبێ ئەو پسوولەیە دەژیت، كە دەژیت واتا نەمردووە، بۆیە ئاساییە كە سروودی نیشتمانیی كورد هاوار دەكات و دەڵێ كورد زیندووە، كورد نەمردووە. بەسەر دنیادا هاوار دەكات (كەس نەڵێ كورد مردووە). لە بابەتی داهاتوودا زیاتر لەو لایەنە دەدوێم، كە هەم پەیوەندیی بە خۆنماییشكردنی نەتەوە و هەم غەدری مێژووەوە هەیە.
- پسوولەی بەهەشت، یان هەلی ژیان و سروودی ئەی رەقیب.
تۆش بەشداریت لە نماییشی زیندوومانەوەی نەتەوەدا.