كوردی عربي بادینی
Kurdî English

هه‌واڵ وتــار ڕاپۆرت چاوپێكه‌وتن ئابووری مه‌ڵتیمیدیا لایف ستایل كولتوور و هونه‌ر
×
ماجید نووری 15/12/2020

چەكەرەی خەلاقیەت

زیاتر لە نیو سەدەیەك لەمەوبەر، سەردار و ئاغاكانی هەندێك لە هۆز و عەشیرەتەكان، منداڵەكانی خۆیان ڕەوانەی شاران و وڵاتان دەكرد، تا لە ڕێی خوێندن و كتێبەوە بڕوانامە بەدەست بهێنن، هەر ئەوانیش تەگەرەیان دەخستە بەردەم منداڵانی جووتیار و پاڵە و شوانی دێهاتەكان، كۆسپیان لە ڕێی كردنەوەی بینایەی قوتابخانەیەك دادەنا، بەو هەنجەتەی گوایە خوێندن و كتێب هۆكارێكن بۆ چاوكرانەوەی خەڵكی ڕەش و ڕووت، ئامرازێكە بۆ خۆناسین و پەیبردن بە گڕی ئازادی.

سەردەمانێك بەسەر ئەم چاوكرانەوەیەی خەڵكی بەهۆی خوێندنەوەی كتێبەوە تێدەپەڕێت، بەپێی ئامارەكانی هەرێمی كوردستان، زیاتر لە ٨٩٢ قوتابخانەی ئامادەیی دامەزراون، بە سەدان ملیۆن دۆلاریان لێ سەرف كراوە، ژمارەیەكی زۆر ئەمینداری كتێبخانەشیان بۆ دانراوە، كەچی جگە لە مەنهەج، ساڵانە بودجەیەكی فەقیرحاڵانە بۆ كڕینی كتێب تەرخان دەكرێت، كە ناكاتە حەقدەستی چێكردنی ڕەفەكانی كتێبخانەیەك، ئەگەرچی ساڵانە ژمارەی دەزگاكانی چاپ و بڵاوكردنەوە و پیشانگاكانی كتێب لە هەڵكشاندان، كەچی ڕۆژانەش ژمارەی خوێنەرانی كتێب لە داكشاندان، بەدەگمەن پزیشك و دادوەر و پارێزەر و ئەندازیار و فەرمانبەرێكی ئەم نیشتمانە دەبینرێت، بەدرێژایی ساڵ دوازدەی مانگ تەنیا بۆ حەزی وەرگرتنی زانیارییش، لاپەڕەكانی كتێبێكی هەڵدابێتەوە.

دیمەنێكتان پێشكەش دەكەم، كە لە یادوەریی منداڵیمدا هەیە :
كات: مەنعولتجوالی ساڵی ١٩٧٧ لە كازێوەدا.
شوێن: شەقامی ئیبراهیم پاشا، لە سێ باوڵی شێوە تابووتدا، زیاتر لە ١٠٠ كتێب و هەزاران وێنەی فۆتۆگرافیی كتێبخانەكەی شەهید ئەورەحمانی نفووسی باپیرمان، كە لە ماڵی ئێمەدا بە نهێنی هەڵگیرابوون، بە دەستی خۆم و دایك و باوكم، لە ترسی پشكنینی ئەمن و موخابەرات بۆ ماڵ بە ماڵی گەڕەكەكەمان، دەرخواردی ئاگری توونی حەماممان دان، لەگەڵ كڵپەسەندنیان، فرمێسك بەسەر گۆنای دایكمەوە دەبریسكایەوە، لەوكاتەوە زانیم، چ تراژیديكە سووتاندنی كتێب. ئەم دیمەنی كتێب سووتاندنە، لە دەوروبەری حوكمی بەعسدا، لای زۆر خانەوادەی تری ئەم نیشتمانە ڕووی داوە، بەعسییەكان لەسەر دۆزینەوەی كتێبێك (كە بە دیدی خۆیان یاساغ بووبێت)، یان دۆزینەوەی وێنەیەك لە ئەلبومێكدا (كە تۆماری بەرخودانێك بووبێت) بە شۆفڵ خانوویان لێ دەڕووخاندین، بەڵگەش ماڵی مامۆستا حوسێنێكی دراوسێمان بوو، كە لە مەنعولتجوالی ساڵى ١٩٨٧، لەسەر دۆزینەوەی دوو كتێبی یاساغ بە ئەوكاتی ڕژێم، خانووەكەیان ڕووخاندن. نەتەوەیەكی چەوساوەی وەك كورد، كە لە زۆربەی گەلانی دنیا زیاتر بەهۆی زمان و كاغەزی كتێبەوە، باجی بە ماڵوێران بوون دابێتەوە، دەبوایە ئێستا خودئاگایانە خوێندنەوەی كتێب؛ ڤاڵاترین غەریزەی خۆشەویستی بوایە و لە ناخی نەوەكانیدا چەكەرەی خەلاقیەتی بدایە، مخابن، جار بە جار دەبیستین، پێڕێك لە نەوەكانی ئەم نەتەوەیە، لە هەندێك شوێنەوە فێر دەكرێن، بە دژوازییەكی جەستابۆیانەوە، كتێبی هەندێك ڕۆشنبیر و نووسەرانی لۆكاڵ بكەنە خەڵووز.

ئەرێ كێ بیستوویەتی، نەوەكانی ئەو نەتەوانەی، كە لەبەرامبەر قەتڵوعامی نازییەكان زەرەرمەند بوون، جورئەتی ئەوەیان بە خۆیان دابێت، سووچی لاپەڕەی كتێبێكی هایدگەر بسووتێنن؟ لەكاتێكدا هایدگەر لایەنگر و ئەندامێكی سەرسەختی حزبی نازییش بووە.

نەوەیەك، كە هەموویان سەرقاڵی سیاسەتبازی كراون، كەچی فێر نەكراون قەدر بۆ كتێب دابنێن، وەك لە وتارێكی مامۆستا ڕێبوار سیوەیلی خوێندوومەتەوە (نەوەیەك پێویستیيان بە پەروەردەیەكی هۆشیارانەی سیاسییە).

بەر لە فێربوونی هۆشیارانەی سیاسی، پێویستیمان بە گێڕانەوەی عیشقە بۆ كتێب، بەتایبەت لاى ئەو پێڕە لاوەی، گڕ لە جەستەی كتێب بەردەدەن، چونكە لە هەموو دنیادا، تا ئەمڕۆی پەرەسەندنی بوارەكانی مەجازی و ئەنتەرنێت و چات و سایبەرسپێیس و تەنانەت لەناو دۆخی ئاڵۆزكاوی ئێستای جیهانی خۆرهەڵاتیش، كە دەڤەرێكی تیادا نەماوەتەوە بێ پارادۆكس و بێ مەترسی بێت، هێشتا هاوڕێ شیرینەكەی مرۆڤ، هەر كتێبە، كە فەرامۆش كراوە.

بە هیوام كاراكتەری جیاواز لە جوگرافیای جیاوازدا، لە سادەیی بوون و لە نەخوێندنەوەی كتێب ڕزگاریان بێت.