بە گزارش ''باس‌نیوز''، جلدهای ٩ و ١٠ فرهنگ شفاهی موکریان از مجموعە فرهنگ و ادبیات شفاهی موکریان، جمع‌آوری و تألیف فرهنگ‌نویس نام‌آشنای مهابادی، ''صلاح پایانیانی'' از سوی انتشارات ''خانە موکریانی'' در هولیر، و با شمارگان ٥٠٠ جلد چاپ و روانە بازارهای شرق و جنوب کوردستان شد.

جلد ٩ فرهنگ شفاهی موکریان کە شامل حرف ''سین'' می‌باشد در ٩٧٥ صفحە و جلد ١٠ کە شامل حرف ''شین، عین، غین، کاف'' می‌باشد، در ٩٦٥ صفحە چاپ و منتشر شدە است. مقدمە این دو جلد توسط دکتر حمید حسنی، فرهنگ‌نویس و محقق ارشد فرهنگستان زبان و ادب فارسی و دکتر محمد خضری‌اقدم، محقق و مترجم نوشتە شدە است.

مقدمە دکتر محمد خضری‌اقدم بر جلد ٩ با عنوان ''در جستجوی اصالت، تحقیق صلاح پایانیانی در زمینە میراث لهجەی موکری در راستای کوشش فلکلور کوردی'' گفتگویی دربارەی کل پروژە ''فرهنگ شفاهی موکریان'' بە میان می‌آورد و در عناوینی از قبیل ''سرآغاز، مختصری از خرمن تحقیق فلکلوری، نیم نگاهی بر کوشش فلکلوری در زبان کوردی، تأملی بر پروژەی میراث لهجەی موکری، اکنون و آیندە پروژەی میراث لهجەی موکری و آخرین کلام'' شرح مختصری دربارە هر کدام از این موضوعات ارائە دادە است.

خضری‌اقدم، محقق و مترجم، بر این باور است کە ''فرهنگ شفاهی موکریان'' پروژەیی چند بعدی و اصیل و نادر است، کە از یک طرف می‌توان بەعنوان ''وارث نسل قبل بە آن'' نگریست و از دیگر طرف بەعنوان ''منزلگە آفرینش (خلاقیت) در تحقیق فلکلور زبان کوردی'' آن را مورد توجە قرار داد کە در تاریخ فعالیت زبان کوردی دو بعد متفاوت ''تألیف'' و ''خلاقیت'' را دربر می‌گیرد.

وی با اشارە بە خصوصیات ''فرهنگ شفاهی موکریان'' کارکرد این پروژە را نیز در چهار قسم تحت عناوین ''کارکرد ادبی (گنجینەی دست نخوردە کلمە، کلام و معنا)'' و ''کارکرد زبانی (تحقیق در زبان کوردی و مجموعە تغییراتی کە هم اکنون در این زبان بە میان آمدە)''، ''کارکرد آموزشی (کتابخانەی پرورش ذهنی ادبیات کوردی)'' و ''کارکرد انتروپولوژیک (کە این فرهنگ می‌تواند منبع مفیدی باشد برای کسانی کە می‌خواهند با روش علمی در اتنیک زبان کوردی بە تحقیق و کاوش بپردازند و جهات گوناگون آن را بسنجند'' تقسیم و آن را تأویل کردە است.

دکتر محمد خضری‌اقدم دربارەی ''حال و آینده پروژەی میراث لهجەی موکری'' بر این باور است کە این پروژە ''جدای از بعد تألیفی میراث شفاهی، در زمینەی تألیف فرهنگ شفاهی از سطح ویژەای از خلاقیت برخوردار است، همچنین با استناد بە گذشتە، در تاریخ تحقیق زبان کوردی کوشش بی نظیری است''، بە همین جهت اگر در این پروژە سە اقدام مهم یعنی ''ویراستاری مداوم''، ''گسترش و توسعە'' و ''هماهنگ‌سازی با تکنولوژی معاصر'' بە عمل آید، بدون شک بسیار جاودانەتر خواهد بود.

دکتر حمید حسنی در مقدمە جلد ١٠ متذکر می‌شود کە ''فرهنگ شفاهی موکریان در تاریخ ٣٤٠ سالەی فرهنگ‌نویسی زبان کوردی فرهنگی بی‌نظیر است'' کە توانستە است ''اغلب کلمات، عبارات، کلمات ترکیبی، معما، مثل، بازی، دشنام، کنایە، هجو و ... کە هنوز متداول هستند'' را از نابودشدن برهاند و آن‌را تفسیر و تأویل کند.

حسنی، فرهنگ‌نویس و محقق ارشد فرهنگستان زبان و ادب فارسی، معتقد است کە ''فرهنگ شفاهی موکریان'' علیرغم بیشتر فرهنگنامەهایی کە تاکنون نوشتە شدەاند ''برای هر کملە و مدخلی تا آنجا کە امکان دارد معنا و عبارت فعلی مناسبی گنجاندە کە در مقایسە با فرهنگنامەهای فارسی و کوردی کە قبل و بعد و حتی معاصر خودش هم ''واضح‌ترین تفاوت آن این است کە همزمان با آنکە ویژگی‌های فرهنگنامەبودن را حفظ کردە است، مرزهای فرهنگنامەای کلمات را درنوردیدە و قلمرو وسیع‌تری را بە حیطە خود درآوردە است، از این نظر بە مثابە فرهنگ اینسکلوپیدیا در زمینە زبان نگریستە می‌شود.''

دکتر حمید حسنی بر این باور است کە ساختار ''فرهنگ شفاهی موکریان'' در فرهنگ‌نویسی زبان کوردی بی‌همتاست، کە اولین و شاید آخرین نیز باشد، زیرا سرچشمەی (منبع) اصلی کلمات این فرهنگ پژواک درونی گویندگان ''حیران'' و ''بەیت (داستان‌های تراژدی و حماسی)'' و حکایت‌خوانهاست و بستری را برای جاودانگی کلمات فراهم کردە است کە قبلا سابقە نداشتە است.''

دو جلد حروف ''سین'' و ''شین، عین، غین و کاف'' فرهنگ شفاهی موکریان توسط عزیز آلی بە روش علمی ویراستاری شدە و طراحی جلد آن‌ها توسط علی صمیمی صورت گرفتە، ''خانەی موکریانی'' نیز چاپ و نشر آنها‌ را بر عهدە گرفتە است.

قابل ذکر است کە فرهنگ شفاهی موکریان شامل سە بخش است، کە عبارتند از: فرهنگ الفبا کە تاکنون دە جلد از آن تا حرف ''ف'' چاپ و منتشر شدە است. همچنین همزمان با چاپ و نشر فرهنگ شفاهی موکریان ادبیات شفاهی زنان و کودکان موکریان نیز در سە جلد چاپ و منتشر شدە است. این فرهنگ چندین کتاب جداگانە دیگری را نیز شامل می‌شود کە دربارە صنعت، هنرهای دستی، کشاورزی، دامداری و ... می‌باشند و قرار بر این است کە در مدت چهار سال بە پایان برسد. بخش اول این پروژە کە شامل ١٩ جلد است و تاکنون ١٦ جلد از آن چاپ و منتشر شدە است، در دو سال آیندە بە پایان خواهد رسید.