كوردی ک.بادینی عربي
Kurdî English

نووچە گـۆتـــار راپۆرت هه‌ڤپه‌یڤین ئابووری مه‌ڵتیمیدیا لایف ستایل چاند و هونەر
×

عەقلیه‌تا سیاسه‌تا نوکه ل عێراقێ دهێته په‌یره‌وکرن پێدڤی ب چاکسازیێ هه‌یه لدۆر راستڤه‌کرنا ئارسته‌یا پروسێسا سیاسی

ئه‌گه‌ر ئه‌م وه‌سفا عێراقێ بكه‌ین پێتڤیه ده‌ستپێکێ چه‌خت لسه‌ر خالێن جه‌وهه‌ریی و ریالیزمی بکه‌ین و ل وان خالان بگه‌رین ئه‌وێ بوینه‌ ئه‌گه‌ر هندێ ئه‌فرۆكه‌ ئاستێ كارێكته‌ریا پێگه‌هێ عێراقێ دناف وه‌لاتێ زلهێز یێن نیف‌ده‌وله‌تی و هه‌رێمی لاوازیی بخوڤه‌بینیت و ب جدیی کار لسه‌ر ڤه‌رێژا وان هزرا بکه‌ین ئه‌و خالێن بوینه به‌ربه‌ست ژبۆ چاره‌نڤیسێ عێراقا داهاتوو هه‌مان ده‌م دڤێت پرسا پیڤه‌رێ حكومرانیا عێراقا نوکه چاڤ ل وی سیسته‌مێ ئه‌وێ سه‌رده‌مێ دكتاتور سه‌دام حسێن کۆ دناڤبه‌را سالا ( 1979 تا 2003 )‌دا په‌یره‌وكریی كۆ چ گورانكاریێن وه‌سا به‌رچاڤ تێدا دروست نه‌بوویه‌ و تایبه‌ت ل رویێ پروسه‌یا ب رێڤه‌برن ئه‌تیکێتێن كارنامه‌یا وه‌لاتی و حكومرانیێ دا . له‌وانێ به‌رده‌وام جیوستراتیژیا و ئایدولوژیا ده‌وله‌تاعێراقێ لژێر كاریگه‌ریا پیفه‌رێ سایكولوجیا رێچكا ده‌وله‌تێن زلهێزێن نیف‌ده‌وله‌تی و هه‌رێمی ئه‌وێن ب كارێ كولونیالیزم ( داگیركرن )ێ رادبن په‌یدابوویه كۆ لدیف ستانده‌ره‌كێ چیوپولوتیكی كار لسه‌ر هاتیه‌‌كرن و پاشی ب شێوه‌كێ فه‌رمی كار لسه‌ر ئاڤاكرنا ده‌ستكه‌ڤێن وه‌لاتی دهێته‌کرن تایبه‌ت ئه‌وێن دكه‌فنه به‌ر پێلێن كولونیالیزمیێ له‌وانێ سیسته‌مێ عێراقا نویی لژێر په‌رده‌یا دیموكراسیه‌تێ و فیدرالیه‌تێ و د ئاستێ وه‌كهه‌ڤیا ده‌ستهه‌لاتێ هاته‌‌ دابه‌شكرن ئه‌وژی خالێن بنچینه‌ی پێتڤی بون کۆ لدیف په‌یسكا ( سازان و هاوبه‌ش و هاوسه‌نگ)ی و لسه‌ر بنیاتێ فره‌ نه‌ته‌وه‌یی و كه‌مینه‌ پێكهاتان و لدیف پروسێسه‌كا مودرێن هاتیه‌ ئاڤاكرن ئه‌ڤ واقعه‌ هه‌ر ژ سالا ( 2003 ) هه‌تا نوكه‌ به‌رده‌وامیێ دده‌نه‌ ئه‌فی دیراسه‌ت کرنێ ٫ به‌س ژبه‌ر هه‌بوونا وان ناكوكێن و گرڤتێن دكه‌فنه‌ دنافبه‌را لایه‌نێن سیاسی ل عێراقێ دا لدۆر پرسا ب رێڤه‌برنا سیسته‌مێ حكومرانیێ و ئه‌ڤ جه‌نده‌ بویه‌ گرێكه‌كا گرتی دنافبه‌را وان پارتێن سیاسی ئه‌وێن عێراق كریه‌ دناف جه‌نگی جیوسیاسی دا و عێراق به‌رده‌وام د كه‌فیته‌ به‌رده‌م پێلێن سیاسه‌تا شوڤێنیی و ئیمپرالیزمی ئه‌و پرسه دناف چه‌رگێ عێراقێ دا دهێته‌ بكارئینان له‌وانه‌یه‌ نوكه‌ پێگه‌هێ وه‌لاتی به‌ره‌ف لاوازبوونه‌كا مه‌زن ڤه‌ دچیت جونكی نها دا ئه‌ز وه‌سا دبینم ده‌ستهه‌لاتا نوكه پێتڤی ب چاكسازیه‌كا گشتگره‌ هه‌یه‌ ل رویێ پروسێسا سیاسی و ئابووری و ده‌ستوری و تایبه‌ت ئه‌و حكومرانیا نوكه‌ دهێته‌ ب رێڤه‌برن ژلایێ شیعه‌ مه‌زهه‌با ڤه‌ چونكی نوكه‌ دا خو ب حاكمێ عێراقێ دده‌نه‌ دیاركرن.

له‌وانێ ئه‌ڤرۆكه‌ پێگه‌هێ عێراقێ پێتڤیه‌کا مه‌زن ب په‌یره‌وه‌كێ نویی هه‌یه ژبۆ پاراستنا پروسه‌یا ساسی دنافبه‌را هه‌رسێ ئارسته‌یێن پوستێ سه‌روكایه‌تیێ دا بهێته‌ دانان و له‌وانه‌یه‌ ستانده‌رێ ده‌ستهه‌لاتا وه‌لاتی بكه‌فیته‌ به‌رده‌م پێكئینانا حوكمێ نیمچه‌ سه‌روكایه‌تیی یان هه‌مان شێوه‌ داخازا گوهورینا سیسته‌مێ حكومرانیێ ژ په‌رله‌مانی بو سه‌روكایه‌تی یان نیمچه‌ سه‌روكایه‌تی بهێته‌كرن ئه‌ڤ جه‌نده‌ ژ ده‌ره‌نجامێ ئه‌فێ قه‌یرانا سیاسی ئه‌وا نوكه‌ دناف چه‌رگێ عێراقێ سه‌رهلدایی ٫ ئه‌ڤ جه‌نده میتوده‌كا گونجایه‌ کۆ ئه‌ڤ پێنگاڤه بهێنه هاڤێتن و ب رێكا دایلوكا چاكسازیا سیاسی و یاسایی لژێر په‌رده‌یا پێگه‌هێ ئه‌وان خالێن دیموكراسی و فیدرالزمیێ ئه‌وێن دناف ده‌ستوری دا هاتیه‌ خارێ بهێته پێکئینان دا كۆ ئه‌و سیسته‌مێ وه‌لات لاوازیی بخوڤه‌دیتیی ب شێوه‌كێ سازان دیر ژ ناکوکیێن سیاسی‌ بهێته‌ چاره‌سه‌ركرن و ئه‌ڤ پرسه‌ لدیف ماددێن ده‌ستورێ فیدرالی هاتیه نیشاندان دبێژیت ئه‌ڤ قوناغا راستڤه‌كرنا پروسه‌یا سیاسی ب رازیی بوونا سێ چارێكێن ئه‌ندامێن چڤاتا نوینه‌رێن عێراقێ پێتڤی ب راستڤه‌کرنا ئه‌ڤێ پروسێسێ هه‌یه.