كوردی عربي بادینی
Kurdî English

هه‌واڵ وتــار ڕاپۆرت چاوپێكه‌وتن ئابووری مه‌ڵتیمیدیا لایف ستایل كولتوور و هونه‌ر
×
نوری بێخاڵی 22/05/2020

ئەوانەی ئێمە چین، ئۆپۆزسیۆن یان ئۆپۆرتۆنیست؟

(بەشی چوارەم)

لە نێوان سیاسەت و بازرگانیکردندا!
لە سادەترین واتادا، ئۆپۆزسیۆنی سیاسی واتە هەبوونی جیاوازیی فیکری و سیاسیی، جیاوازیی لە تێگەیشتن بۆ سروشت و فۆڕمی سیستەمی سیاسی، جیاوازیی لە تێڕوانین بۆ چییەتی و چۆنیەتی حوکمڕانیکردن.

وەک چۆن هەموو حزبێکی دەسەڵاتدار پاک و بێگەرد و کامڵ نییە، هاوکات هەموو حزبێکی سیاسیی ئۆپۆزسیۆنیش فریشتە و خاوێن و بێ خەوش نییە. دواجار ئەم ناکامڵییەی یەکەم و خەوشدارییەی دووەمیان، لە سروشتی گوتار و ڕەفتار و هەڵوێستەکانی هەردوولایاندا ڕەنگ دەدەنەوە و دەردەکەون. بە جۆرێک کە کەسیان ناتوانێ خەوشی خۆی لە پشتی دەمامکی خراپیی ئەوی تر بشارێتەوە و هاووڵاتی ئەگەر نەکەوێتە ژێر باری پابەندیێکی کوێرانەی ئایدیۆلۆژی، بە ئاسانی دیوە تاریک و ڕۆشنەکان، ڕەش و سپییەکانی هەردوو لایان دەبینێت. بەم پێیەش لە پەیوەست بە هەر هەوڵ و هەنگاوێکی ئەم دوو بەرەیە، زۆر باش دەزانێت، کە ئەوەی دەیڵێن و دەیکەن، نواندنی هەڵوێستی سیاسیی جیددیە، یان شێوازێکە لە بازرگانیی سیاسیی!

هەموومان لەسەر ئەوە کۆکین، کە ئۆپۆزسیۆنی سیاسی، یەکێکە لە پێداویستییە گرنگەکانی ژیانی سیاسی و دیموکراسی. بەوپێیەی سیستەمی سیاسیی دیموکراسی لەسەر دوو کۆڵەگەی سەرەکی وەستاوە، ئەوانیش حکوومەت و ئۆپۆزسیۆنن. خودی بەردەوامیی پرۆسەی سیاسی و جێگربوونی پایەکانی دیموکراسیش لەناو سیستەمی سیاسیدا، پەیوەستە بە بوونی ئەم دوو کۆڵەگەیە.

بۆیە شتێکی نەشیاو و نادروستە، کاتێک هەموو حزبەکان بچنە ناو حکوومەت، چونکە لە دۆخێکی وادا هیچ مانایەک بۆ پرۆسەکانی چاودێریکردن و لێپرسینەوە، وەک ئامرازەکانی پرۆسەی دیموکراسی، نامێنێتەوە. پێچەوانەی ئەمەش هەر ڕاستە. واتە کاتێک حزبی حکوومەت و ئۆپۆزسیۆن هەن، هەڵەیەکی کوشندەیە ئۆپۆزسیۆن جگە لە ڕەش و سپی، حکوومەت بە ڕەنگی دیکە نەبینێت و خۆی وەک خاوەنی حەقیقەتی ڕەها وێنا بکات.

حزبی بەناو ئۆپۆزسیۆنی سیاسیی ئێمە، هێشتا گیرۆدەی دڕدۆنگی و دووفاقیەتن، ئەوە نییە تا ئێستاش نایانەوێ ڕێچکەی کاری سیاسی و بەرخوردبوون لە پشکەکانی حکوومەت جیا بکەنەوە. بەو واتایەی لە یەک کاتدا لە پەرلەمان بانگەشەی ئۆپۆزسیۆنبوون دەکەن و چاویشیان لە پۆستە باڵا و ئیمتیازە تایبەتییە حکوومییەکانە!

چش لەوەی کە ئەوانیش وەک حزبەکانی دەسەڵات، مەرجی دەستنیشانکردنی بەربژێرەکانیان بۆ پلە و پۆستە حکوومییەکان، لەسەر بنەمای لێهاتوویی و شارەزایی و تواناکانیان نییە، بەڵکوو بەندە بە ڕاددەی پابەندی و ئینتمایان بۆ حزبەکە.

ئەزموونی ساڵانی ڕابردوو و ئێستاشمان گەواهیدەری ئەو ڕاستییەن، فەرموون یەک حزبی بەناو ئۆپۆزسیۆنی سیاسی بێنن، پۆستی نەک وەزیر، کە پۆستێکی سیادییە، تەنانەت بەڕێوەبەرێکی گشتی و بەڕێوەبەری ناحیەیەکیان، بە کەسێکی بێلایەن و سەربەخۆ، بەڵام خاوەن شیان و تەکنۆکرات و ئەزموون، سپاردبێت!
*****

چاکی مەکەن، با خراپ نەبێت!
سەرەڕای کەموکوڕی و بۆشایی لە یاسای حزبەکاندا، بەڵام لە هەرێمی کوردستاندا، کە بە یاسا ماف بە فرەیی سیاسی و دروستکردنی حزب دراوە، پێویستە حزبی سیاسیش سنوور و چوارچێوەی ماف و ئەرکەکانی خۆی بزانێت و دەبێ ڕۆڵی کاریگەر لە قووڵکردنەوەی پرۆسەی دیموکراسیدا ببینێت، هاوکار بێت لە بەرزرکردنەوەی ئاستی هۆشیاریی کۆمەڵگا لە بەیەکەوەژیان و ململانێی شارستانی و ئاشتییانە و قبووڵکردنی جیاوازییەکان و لەسەروشیانەوە، پەروەردەکردنی هاووڵاتیێک کە نەتەوە و نیشتمان و بەرژەوەندییەکانیان، لە سەروو بەرژەوەندیی تەسکی ئایدیۆلۆژی و ئینتمای بچووکی حزبایەتیی دابنێت و فێری بکات کەی و چۆن و لە کوێدا، داوای مافەکانی دەکات و لە کوێشدا ڕووبەڕووی ئەرک و بەرپرسیارێتییە نیشتمانییەکانی دەبێتەوە.

بەداخەوە، سەرەڕای هەموو ئەو تێبینی و ڕەخنە و گلەییانەی، هەر یەک لە ئێمە بە جۆرێک لە جۆرەکان، لە شێوازی حوکمڕانیی و هەڵە و کێماسییەکانی دەسەڵات و دیاردەکانی گەندەڵیی هەمانە، بەڵام ئەزموونی چەند ساڵی ڕابردووی ململانێی سیاسی لە هەرێمی کوردستان سەلماندوویەتی، کە ئەوانەی لافی ئۆپۆزسیۆنبوون لێ دەدەن، بە گوتاری پۆپۆلیستی و هەڵوێستی هەناسەسوار و کاردانەوەی نەرێنی، بۆ خۆیان بەشێک بوونە لە هۆکارەکانی بەردەوامی قەیران و پاشەکشەکردنی هەوڵ و هەنگاوەکانی چاکسازیی و گەشەکردن و بووژانەوە.

دێینەوە دەڵێین: ئەخلاقیاتی سیاسی کە بریتییە لە کۆمەڵێک پرەنسیپ و بەها، ئۆپۆزسیۆنی سیاسی و کاراکتەرەکانی دەخاتە بەردەم بەرپرسیارێتیی پابەندبوون بە پەیڕەوکردنیان لە واری کرداریدا، پێچەوانەی ئەوە، هیچ مانایەک بۆ کاری ئۆپۆزسیۆنبوون نامێنێت.

وەک چۆن ئەو بەها و پرەنسیپانە، مافی ڕەوا و یاسایی، کاری سیاسی و ڕکابەری دەسەڵات و هەوڵی گۆڕانکاریی لە شێوازی حوکمڕانیی، بە ئۆپۆزسیۆنی سیاسی دەدات. هاوکات ڕووبەڕووی بەرپرسیارێتیی نەتەوەیی و نیشتمانی و کۆمەڵایەتیشی دەکاتەوە، بەتایبەتی لە پرسەکانی پەیوەست بە ڕێزگرتن لە فرەیی پێکهاتەکانی کۆمەڵگا و دانانی بەرژەوەندیی گشتی وڵات و نەتەوە لە پێشینەی ئەرکەکانی.

بە واتایەکی تر، ئۆپۆزسیۆنی سیاسی لەگەڵ دەسەڵاتی سیاسی لە کێبڕکێ و ململانێ دایە، نەک لەگەڵ سیستەمە سیاسی و یاسایی و کۆمەڵایەتی و ئابوورییەکەی وڵات. بۆیە بەرگریکردن لە پاراستنی یەکپارچەیی نیشتمان ئەرکێکی سەرەکیی ئۆپۆزسیۆنە، بەتایبەتی لە کاتی هەڕەشەکاندا. کەچی ڕێک پێچەوانەی ئەوە، کەی مەترسی لەسەر ئەم هەرێمە دروست بووە، کەی قەیران یەخەی ئەم هەرێمەی گرتووە، ئەوان ئەوکات سواری کەلی تووڕەیی بوونە، تا ئەوەی لە هەندێک کاتدا بوونەتە ئەسپی تەڕوادە و نەیارانی کورد لە ڕێگای ئەوانەوە زەبر و زیانیان لە هەرێم و هاووڵاتییەکانی داوە و دەدەن. دەی ئەوەی ئێستا هەندێک منداڵەورتکە و هەرزەسیاسیی لە تایپی پەرلەمانتێرە دەمڕووتەکانی بەغدا (کە لەو قوتابخانە پۆپۆلیستی و ئۆپۆرتۆنیستانە پەروەردە و گۆش کراون) لە بەرامبەر هەرێمی کوردستان و هاووڵاتیانی دەیکەن، ئەگەر بینینی ڕۆڵی ئەسپی تەڕوادە نییە، چییە؟

لەو ڕوانگەیەوەیە، کە زۆرجار ئۆپۆزسیۆنی سیاسی، بەتایبەتی لە وڵاتە تازە گەشەسەندووەکان (تەنانەت لە هەرێمێکی وەک ئەوەی هەرێمی کوردستانیش، کە دوژمنی ناوخۆ و دەرەکی دەوریان داوە)، ڕووبەڕووی ڕەخنە و گلەیی دەبێتەوە. هۆکارەکەی ئەوەیە، لە دۆخە قەیراناوییەکاندا و لە ئاکامی کەفوکوڵ و هەڵچووندا، ئەو هێزانە خۆیان لە پابەندبوون بەو بەها و نۆرم و پرەنسیپانەی ئەخلاقیاتی کاری ئۆپۆزسیۆنی سیاسی بواردووە و دەبوێرن، تا ئاستی ڕیسککردن بە یەکڕیزیی نەتەوەیی و نیشتمانیی و دەکەونە ناو یاریێکی هێندە ترسناک، کە ئەنجامەکەی بە زیانی کۆی سیستەم و سەروەریی نیشتمانیی تەواو دەبێت. کاتێکیش ئۆپۆزسیۆنی سیاسی بە پراکتیک دەکەوێتە هەڵوێستێکی لەم چەشنە، ئەوا ڕاستەوخۆ ڕەوایی بە دەسەڵات دەدات، کە توندوتیژ بێت لە ئاستیدا، تەنانەت جۆرێکیش لە گومان لە دڵی هاووڵاتییەکانیدا دەچێنێت، تا ئاستی ڕەشبینیی و بێ ئومێدیی!

بە واتایەکی دیکە، چونکە ئەوان لە پرۆسەی سیاسیدا “خورمژ”یان دەوێ و هێشتا ئیرادەی ئەوەیان نییە، لە نێوان “خورما” و “مێوژ”دا، یەکێکیان هەڵبژێرن، بۆیە هەر ئەم ڕەوشە نەخوازراوەی لێ دەکەوێتەوە، کە ئێستا دەیبینین. ئەمە دووفاقیەت و دڕدۆنگیی و گوتارە پۆپۆلیستییەکەی ئەوانە وای کردووە، هەندێک جار خەڵک لە داواکردنی مافە ڕەواکانیدا، ئامرازی خەباتی سیاسی و شارستانی و ئاشتییانەیان بیر بچێتەوە و لەپڕ لەناو خۆپیشاندانێکی هێمن و ئاشتییانەدا، بەبێ ئەوەی پێی بزانن، بوونەتە، یان ڕاستتر، کراونەتە بەشێک لە پرۆسەیەکی ئاژەوەگێڕی، بەتایبەتی لە هەڵکووتانە سەر بارەگای حزبی و دامودەزگای حکوومی و سووتاندنی موڵکی گشتی، تەنانەت تا ئاستی دەستبردن بۆ چەک لێرە و لەوێ.