شۆڕش "ڕنوو" یه‌كێگه له هه‌ورازه‌يل به‌رجسته‌ى مێژووى پڕ له به‌رزی و نزمی ملله‌ت كورد وه‌گشتی و كورده‌يل فه‌یلى و ئیلام له ڕووژهه‌ڵات كوردستان وه‌تايبه‌تی. ئى شۆڕشه ك له‌لایه‌ن هووزه‌يل كورد فه‌یلى ئیلام له دژ حكوومه‌ت (ڕه‌زاخان په‌هله‌وى) وه‌رپا كريا، لاپه‌ڕه‌ی زه‌ڕین و پرشنگدارێگه له مێژووى پڕ سه‌روه‌رى كورده‌يل فه‌یلى و خه‌بات و تێكۆشانیان له دژ ده‌سه‌ڵاته‌يل سته‌مگه‌ر و داگیركه‌ر كوردستان.
وه‌ل ئه‌وه‌گ "ئه‌حمه‌د شاه" وه‌خاتر كه‌مى ته‌مه‌ن و كه‌مئه‌زموونیه‌و، تواناى وه‌ڕێه‌و‌بردن كاروبار وڵات نه‌ياشت، جه‌نگ جه‌هانى یه‌كه‌م هه‌ڵگیرسيا. ئيران وه‌خاتر پێگه‌ى تایبه‌ت ستراتیژى و لاوازى ده‌وڵه‌ت له كۆنترۆڵكردن و مقه‌يه‌تيكردن له يه‌كپارچه‌یى ئه‌و وڵاته، هه‌ميش وه‌خاتر وجوود حكوومه‌ته‌يل نیمچه سه‌روه‌خوه‌يه‌يل و والیه‌يل ئیلام و والیه‌يل خوزستان، وه وه‌رده‌وامى بارودۆخێگ ناسه‌قامگیر داشت. هه‌ميش وه‌خاتر ئه‌وه‌گ له‌و سه‌رده‌مه هێزه‌يل ئنگلیز و یه‌كيه‌تى سۆڤیه‌ت جاران له ئيران وجوود داشتن و له‌لایگ تریشه‌و وه‌خاتر په‌لامار عوسمانیه‌يل ئه‌ڕا بان ڕووژهه‌ڵات كوردستان(ڕووژئاواى ئيران) و یه‌كگردنیان وه‌ل ئه‌ڵمانیه‌يل و ته‌قالايه‌يليان ئه‌ڕا وه‌هێزكردن پێگه‌ى خوه‌یان له‌ناوچه‌ىل ڕووژهه‌ڵات كوردستان، ئيران بويده مه‌یدان ململانى له ناوبه‌ين وڵاته‌يل زلهێز.
سه‌ره‌ڕاى پلاماره‌يل عوسمانییه‌يل ئه‌ڕا بان ڕووژهه‌ڵات كوردستان و وه‌تایبه‌تى ناوچه‌ىل "ئیلام" و "مێهران"، وه‌لێ تا ڕاده‌یگ ئاسایش له‌و ناوچه به‌رقه‌رار بوى.
له‌شوون كووتاییهاتن ده‌سه‌ڵات قاجاره‌يل و ره‌سين "ڕه‌زا خان" وه ده‌سه‌ڵات، "ڕه‌زاخان" ته‌قالا ئه‌ڕا وه‌هێزكردن پێگه‌ى خوه‌ى و وه‌رفراوانكردن ده‌سه‌ڵاته‌گه‌ى كردياد. هه‌ر وه‌و خاتريشه شوماره‌یگ ولایه‌ت دامه‌زران و ده‌وڵه‌ت كۆنترۆڵ كرد. له‌شوون ئه‌وه هه‌ره‌س وه‌و شۆڕش كوردیه هاورد ك "سمكۆى شكاك" له ئازه‌ربایجان هه‌ڵگیرسانويده‌ی و ڕابه‌رایه‌تیى كردياد. سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌يش له‌ڕێ هێزه‌یليه‌و و وه‌خاتر به‌خشین قه‌ێرێگ ئیمتیازات، هووزه‌ىل "به‌ختیارى" و "لوڕ" خسته ژێر كۆنترۆڵ خوه‌ى.
"ڕه‌زا خان" وه‌توندى دژایه‌تى حاكمه‌يل خۆجێی و ده‌سه‌ڵات هووزه‌ىل كردياد و تواستياد ئه‌و جووره حكوومه‌ته‌يل خۆجێیه له‌ناو بوه‌يد ك مه‌ترسى بوين ئه‌ڕا بان ئاینده‌ى ده‌سه‌ڵاته‌گه‌ى. ئه‌و وه ئه‌رته‌شه وه‌هێز و پڕچه‌كه‌گه‌ى تويه‌نستياد شكست وه هه‌رجووره كووده‌تا و شۆڕشێگ بارێد ك له‌دژى سه‌رهه‌ڵدياد.
له‌و سه‌رده‌مه "غوڵامڕه‌زاخان" كوڕ "حوسه‌ین قولیخان" ناسرياێ وه (ابو قداره) فه‌رمانڕه‌واى ئیلام بوى. وه‌گوره‌ێ ده‌سنويسه‌يل شماره‌یگ له گه‌شتیاره‌يل ئه‌ورۆپى ك سه‌ردان ئه‌و ناوچه كردنه، "غوڵامڕه‌زاخان" خاوه‌ن هێزێگ بويه ك زیاتر له (20000) بیس هه‌زار چه‌كدار داشت. ئه‌وه‌بوى "ڕه‌زاخان" ك دژ ده‌سه‌ڵات حكوومه‌ته خۆجێیه‌گان و هووزه‌گان بوى، نامه‌يگ دووسانه ئه‌ڕا "غوڵامڕه‌زاخان" كلكرد و له‌تێ داوا له‌لێكردويد ئه‌ڕا وه‌پێداين چه‌ن ڕوونكردنه‌وه‌یگ سه‌ردان تاران بكه‌ێد، وه‌لێ "غوڵامڕه‌زاخان" داواگه‌ى ڕه‌ده‌وكرد. وه‌وخاتريشه‌و "ڕه‌زا خان" وه ناچار (ئه‌شره‌ف سالار ئه‌عزه‌م زه‌نگه‌نه) كلكرده لاى "غوڵامڕه‌زاخان" وه‌لێ ئه‌ویش نه‌تويه‌نست بڕه‌سێده ئاكام و گله‌و خوارد ئه‌ڕا تاران. "غوڵامڕه‌زاخان" ك زانستياد سه‌رده‌م حكوومه‌ته‌گه‌ى كووتایى وه‌پێهاتيه بڕیاردا وه‌ره‌و عێراق كووچ بكه‌ێد.
له‌شوون ئه‌وه‌گ حكوومه‌ت نیمچه سه‌روه‌خۆى پشتكوو(ئیلام) كووتاییهات، زه‌مینه ئه‌ڕا چين هێزه‌يل حكوومه‌ت ناوه‌ندى ئه‌ڕا ئیلام فه‌راهه‌م بوى. ئه‌وه بوى یه‌كه‌مین هێز حكوومه‌ت ناوه‌ندى چيه ناو ئیلام و قه‌ڵاى "والى" داگیركردن و قه‌ڵاگه كريا ناوه‌ند فه‌رمانده‌یى هێزه‌گه‌ى تاران. وه‌گوره‌ى چه‌ن به‌ڵگه‌نامه‌یگ ناوه‌ند به‌ڵگه‌نامه مێژوویى و دیپلۆماسییه‌گان ئيران، له وه‌خت چين هێزه‌يل په‌هله‌وى ئه‌ڕا ئیلام شماره‌یگ شه‌ڕ و پێكدادانیش له‌ناوبه‌ين هه‌ردوولا دروس بويه.
یه‌كه‌مین جه‌نگ له‌ناوبه‌ين هێزه‌يل حكوومه‌ت ناوه‌ندى و خه‌ڵك ئیلام وه‌خاتر ده‌ركردن یاساى چه‌ككردن خه‌ڵك ناوچه‌گه بوى. هێزه‌ىل حكوومه‌ت تواستيان مه‌ردم چه‌كه‌يليان خۆیان بيه‌نه ده‌س حكوومه‌ت، وه‌لێ كورده‌يل ئیلام وه‌خاتر ئه‌وه‌گ چه‌كه‌گانیان ئه‌ڕايان پیرۆز بوی و شانازی وه‌پێ كرديان، ڕازى نه‌وين وه ئاسانى چه‌كه‌گانیان ڕاده‌س بكه‌ن. له‌لايگ تریشه‌و ده‌نگودوو ئه‌وه بڵاوه‌و بوى ك پووشین كه‌لپه‌يل كوردى قه‌يه‌غه كريه‌ێد و پووشین حجابیش ئه‌ڕا ژنه‌يل ئجباريه‌و بوود. ئه‌و جووره بڕیار و فشاره‌يله سه‌رۆك هووز و پیاوماقوڵه‌يل ئیلام نگه‌ران كردويد. له‌شوون ساڵێگ له چين هێزه‌يل ده‌وڵه‌ت په‌هله‌وى ئه‌ڕا "پشتكوو"ى ئیلام، خه‌ڵك ناوچه‌گه هه‌ست وه زوڵم و سته‌م فراوان و نه‌وين دادپه‌روه‌رى كرديان.
له ساڵ (1307) هه‌تاوى چه‌ن جه‌نگێگ له‌ناونى جفتیاره‌يل ناوچه‌گه‌و هێزه‌يل ئه‌منى ده‌وڵه‌ت ڕویداو بويه هۆى كوشيان كه‌سێگ له هووز (شوهان) و زه‌خمداربوين چه‌ن كه‌سێگتر. له‌شوون ئه‌و جه‌نگه‌يله هێزه‌يل حكوومه‌تى چه‌ن فه‌رمان نووێگ ده‌ركردن، له‌وانه سزاداين زه‌خمداره‌يل. يه‌يش بويه مايه‌ى هه‌ڵه‌وگه‌رديان زیاتر كورده‌ىل ئیلامى له حكوومه‌ته تازه دامه‌زريايه‌گه‌ى په‌هله‌وى.
